فورس ماژور در قراردادهای پیمانکاری
قرارداد پیمانکاری به قراردادی گفته میشود که بهموجب آن شخصی انجام تمام یا قسمتی از امور خود را در یک زمان مشخص به شخص حقیقی یا حقوقی دیگری واگذار میکند. در قرارداد پیمانکاری اصولاً زمان از ارزش بالایی برخوردار است و در پروژههای بزرگ که پیمانکاران از طریق مناقصه انتخاب میشوند زمان و مبلغ قرارداد بسیار در شکلگیری قرارداد تأثیرگذارند. شرایط قرارداهای پیمانکاری با تمام تفاوت هایی که به لحاظ موضوع قرارداد میتواند وجود داشته باشد شامل موضوعات نسبتاً مشابهی نیز هست از جمله اینکه مشخص شود در چه شرایطی کارفرما حق تعطیلی پروژه را دارد یا اینکه پیمانکار در صورت عدم امکان فعالیت به دلیل حوادث غیرقابل پیش بینی نظیر شیوع ویروس کرونا تحت چه شرایطی و تا چه مدتی از مسئولیت معاف است.
تعیین مصادیق فورس ماژور در قراردادهای پیمانکاری
در بسیاری از قراردادهای پیمانکاری بندی تحت عنوان فورس ماژور قید میشود که بهموجب آن طرفین قرارداد مشخص میکنند که در قراردادشان چه چیزی را بهعنوان فورس ماژور در نظر میگیرند بدین ترتیب چنانچه موارد را به نحوی ذکر کنند که مشخص شود به موارد بیشتری در این خصوص قائل نیستند همان موارد میتواند فورس ماژور محسوب شود و این در حالی است که تعیین موارد و مصادیق فورس ماژور در قراردادها از امور تخصصی و پیچیده حقوقی است. در تحلیل قراردادها مواردی مثل اعتصاب سراسری ممکن است مصداق فورس ماژور محسوب نشود چراکه برخی بر این عقیده هستند که فورس ماژور صرفاً موضوعات خارج از طرفین را شامل میشود.
اثر فورس ماژور در قراردادهای پیمانکاری
در قراردادهای پیمانکاری طرفین در خصوص نتیجه فورس ماژور نیز تعیین تکلیف میکنند و بدین ترتیب مشخص میکنند در صورت تحقق آن هر یک چه مسئولیتهایی بر عهده دارد و از چه حقوقی نیز برخوردار است. در واقع و صرفنظر از این موضوع که در یک قرارداد پیمانکاری کدام مصداق فورس ماژور روی داده است باید تمام شرایطی که بهصورت کلی در خصوص حوادث غیرمترقبه در نظر گرفته میشود محقق گردد که مهمترین آنها عبارت است از اینکه یکی از طرفین قراردادی با بیشترین تلاش خود نیز نتواند وظایف و تعهدات قراردادی خود را ایفا کند و عملاً انجام مسئولیتهای قراردادی برای وی غیرممکن شود در این صورت چنانچه این مانع به صورت دائمی روی دهد قرارداد منحل میشود و اعلام یکی از طرفین به دیگری در این خصوص تنها جنبه اطلاع پیدا میکند و فاقد هر نوع کارکرد دیگری است.
اما اگر فورس ماژور به صورت موقت مانع ایفای تعهدات قراردادی پیمانکار باشد نمیتوان از انحلال قرارداد صحبت کرد در این صورت تعهدات و تکالیف پیمانکار تا زمان رفع مانع بهصورت موقت به حالت تعلیق درمیآید و بدین ترتیب با گذشت مدتی که طرفین نسبت به رفع موانع و محدودیتها آگاهی عرفی دارند یا مدتی که در خصوص آن مذاکره میکنند قرارداد پیمانکاری به جایگاه اولیه خود بازمیگردد و عمل به مفاد آن الزامآور است.
از آنجاکه فورس ماژور یکی از موارد استثنایی در تعلیق قرارداد است کارفرما نمیتواند از بابت تأخیر در انجام تعهدات خسارتی را مطالبه کند چرا که با توجه به ماهیت فورس ماژور هیچ نوع قصوری متوجه پیمانکار نیست حتی اگر مطلوبیت زمانی برای کارفرما از دست برود اما اگر در شرایط فورس ماژور کارفرما بتواند از خدمات شخص حقیقی یا حقوقی دیگری برخوردار باشد که به دلیل برخورداری از امکانات خاص میتواند در این شرایط نیز مقصود او را تأمین کند به نظر میرسد چنانچه در قرارداد از چنین اختیاری برخوردار باشد قادر خواهد بود که مانع تعطیلی فعالیت و کسب و کار خود شود و با پرداخت غرامت به قرارداد پیمانکاری خاتمه دهد.
بیشتر بخوانید: