آیا نفقه حق مسلم زن است؟
از نظر اسلام تأمین هزینه خانواده و حتی مخارج شخصی زن به عهده ی شوهر اوست و زن از این نظر هیچگونه مسئولیتی ندارد و حتی اگر زن دارای ثروت بسیار زیادی هم باشد الزامی ندارد که از اموال شخصی خود مخارج و مایحتاج خویشتن را تأمین نماید ماده ۱۱۱۱ قانون مدنی در راستای نفقه بیان می دارد ” در عقد دائم نفقه زن به عهده شوهر است” در خصوص نفقه زن این نکته نیز قابل ذکر است که حتی اگر شوهر استطاعت مالی کافی نداشته باشد و استطاعت مالی زن کافی باشد، تکلیف شوهر ساقط نمی شود.
در حقیقت این یک قاعده ی امری است که با توافق افراد قابل تغییر نیست. ریاست بر خانواده اثراتی دارد که یکی از آن‌ها تأمین مالی اعضای خانواده اعم از زن و فرزندان است.
در تبصره ماده ۹ قانون ازدواج مصوب ۲۳/۵/۱۳۱۰ و ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی به این پرسش که نفقه چیست پاسخ داده شده است،
نفقه چیست؟
تبصره ی ۹ قانون ازدواج مصوب ۲۳/۵/۱۳۱۰ بیان می کند: “نفقه عبارت است از مسکن و لباس و غذا و اثاث البیت بطور متناسب” ماده ی ۱۱۰۷ نیز در رابطه با تعریف نفقه بیان می دارد:” نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینههای درمانی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض” بنابر این نمی توان به طور قطع دانست که مبلغ نفقه چقدر است زیرا این مبلغ با توجه به نیازهای زوجه بر طبق فاکتورهای ذکر شده در بالا توسط دادگاه مشخص خواهد شد.
از این رو نفقه حق مسلم زوجه است البته در صورتی که همسر خود را تمکین نماید که این عبارت را بیشتر توضیح خواهیم داد.
در چه صورتی نفقه به زوجه تعلق می گیرد؟
باید گفت وقوع عقد نکاح آثار متعددی را با خود به همراه می آورد. بر اساس ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی به محض وقوع ازدواج به نحو صحیح رابطه ی زوجیت و حقوق و تکالیف زوجین در برابر هم برقرار می‌شود. البته این نکته قابل توجه است که صرف وقوع عقد برای استحقاق نفقه کافیست. لزومی ندارد که زوجین زندگی مشترک خود را آغاز کرده باشند. حتی اگر مانند حالت مرسوم، زوجه در منزل پدر سکونت داشته باشد و به اصطلاح در دوران عقد باشد،
استحقاق دریافت نفقه دارد. نفقه در نکاح دائم بر عهدی شوهر مستقر می‌شود اما نکاح موقت نفقه ندارد مگر اینکه شرط کرده باشند یا در هنگام عقد هر دو طرف نزد خود، بنا را بر پرداخت نفقه گذاشته باشند ولو شرط نشود.
که در چه صورتی نفقه به زن تعلق نمی گیرد؟
در راستای پاسخ به این پرسش باید بیان داشت زن هم وظایفی از قبیل تمکین از شوهر را بر عهده دارد که اگر از این وظایف تخطی کند در مقابل از حق نفقه محروم خواهد شد. یکی از تکالیف زن زندگی در مسکن شوهر است که البته اگر در صورت زندگی در مسکن شوهر خوف بدنی، مالی یا شرافتی وجود داشته باشد زن می تواند در مسکنی به جز مسکن همسر خویش زندگی کند و تا زمانی که امکان برگشت زن به مسکن شوهر وجود نداشته باشد شوهر موظف به پرداخت نفقه است.
یکی دیگر از مصادیق عدم استحقاق زوجه برای دریافت نفقه اطاعت نکردن از شوهر در تمتع جنسی (نشوز) است که باعث می‌شود که حق زن بر مطالبه ی نفقه از بین برود که البته این مورد هم مانند مورد قبلی از استثنا برخوردار است که عبارت از اینکه اگر بعد از نکاح، شوهر به یکی از امراض مقاربتی مبتلا شود، و زن از نزدیکی با او امتناع کند همچنان مستحق دریافت نفقه است (ماده ۱۱۲۷ قانون مدنی).
اگر شوهر از پرداخت نفقه خودداری کند و امکان اجبار او از طریق حکم دادگاه هم نباشد، قانون این امر را دلیلی برای تقاضای طلاق زن دانسته است و حتی اگر شوهر راضی به طلاق نباشد دادگاه او را مجبور به طلاق می‌کند. در قانون مجازات اسلامی ترک پرداخت نفقه از سوی مردی که با وجود توان مالی از پرداخت آن امتناع می‌کند، جرم انگاری شده. بر اساس ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی، «هر کس با داشتن استطاعت مالی نفقه زن خود را در صورت تمکین ندهد، یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب‌النفقه امتناع نماید، دادگاه او را از سه ماه و یک‌روز تا پنج ماه حبس محکوم می‌نماید» بنابراین امکان پیگیری کیفریِ عدم پرداخت نفقه هم وجود دارد. در مواردی که مرد بدون دلیل موجهی از تأمین نفقه‌ی زن خودداری کند، قانون به زن حق مطالبه از مراجع صالح را داده است. در این موارد با مراجعه زن به دادگاه، میزان نفقه توسط دادگاه تعیین و شوهر به پرداخت آن محکوم می‌شود.
موارد یاد شده در بالا در صورت وجود زوج متصور بود حال اگر رابطه‌ی زوجیت به دلیل وفات مرد منحل شده باشد، در مدت عده وفات هرگاه زن مخارج زندگی‌اش را مطالبه کند نزدیکان شوهر که باید نفقه را بپردازند، پرداخت مخارج زندگی زن را بر عهده دارند و در صورت عدم پرداخت، از اموال آنان تأمین خواهد شد.
حال در راستای ارائه ی مشاوره های حقوقی حرفه در جهت مطالبه نفقه و پاسخگویی به سوالات و چالش های پیشروی شما عزیزان در این موضوع وکلا و مشاوران باتجربه و حرفه ی موسسه بین المللی بیان امروز به صورت حضوری و غیر حضوری آماده ی پاسخگویی و حل چالش های پیشروی شما همراهان همیشگی موسسه وکلای بین المللی بیان امروز است. مانند همیشه برای مشاوره ی تخصصی و خدمات حقوقی با ما در تماس باشید.
بیشتر بخوانید: