امضای الکترونیکی قراردادها در پرتوی دورکاری ناشی از همه گیری ویروس کرونا
ملاحظات بهداشتی و سلامتی در پی شیوع بیماری کوید-۱۹ منجر به تحول در شیوه های فعالیت کسب و کارهای بزرگ و کوچک و انجام معاملات و تعاملات تجاری شده است به نحوی که اغلب آنان در سرتاسر کره خاکی به روش دورکاری روی آورده اند.
در این شرایط، آثار ناشی از انتقال نحوه انجام فعالیت ها از دفاتر اداری به محل سکونت، برای شرکت های تجاری و سایر کسب و کارهایی که بدنبال عدم ایجاد وقفه در فعالیت های روزمره خود هستند، همراه با چالش هایی در ارتباط با تکمیل برخی از فرایندها بوده که پیش از این به آسانی صورت می گرفتند.
یکی از این فرایندها که اکنون با چالش روبرو شده است، انجام تشریفات لازم به منظور اعتبار بخشی به قرارداد، یعنی انعقاد قرارداد از طریق امضاء و مبادله آن می باشد.
امضای قراراداد، در واقع، عملی است که به موجب آن مذاکرات انجام شده بین طرفین تبدیل به تعهدات الزام آور حقوقی برای آنان می گردد.
به طور سنتی، طرفین یک قرارداد رضایت خود به مفاد آن را از طریق امضای دستی آن در حضور طرف دیگر ابراز داشته و هر یک از طرفین نسخه ای امضاء شده از قرارداد را پیش خود نگه می دارد؛ این شیوه به عنوان رویکرد جوهر خیس (wet ink) شناخته می شود. رویکرد مزبور، تضمین می نماید که هیچ یک از طرفین بعدا قادر به چالش کشیدن مفاد قرارداد یا لازم الااجرا بودن آن بر اساس این ادعا که شخصی به غیر از وی قرارداد را امضا نموده است، نخواهد بود.
با این حال، رویکرد فوق الذکر مستلزم گردهم آمدن طرفین قرارداد به منظور امضای آن در یک محل یا تبادل نسخه چاپی و امضاء شده قرارداد از طریق پست می باشد، که در شرایط حاضر و با توجه به جهانی شدن معاملات تجاری و احتمال استقرار هر یک از طرفین قرارداد در نقطه ای خاص از این کره خاکی، امری غامض و یا حتی تهدید کننده سلامت محسوب می گردد.
علاوه بر این، در سالیان اخیر در ارتباط با قراردادهای تجاری و مالی مهم رویکرد جوهر خیس بوسیله رویکرد دیگری به حاشیه برده شده که عبارت است از رویکرد امضا و اسکن، یعنی امضای دستی قرارداد توسط هر یک از طرفین، اسکن آن، و ارسال یک صفحه امضا به عنوان پیوست قرارداد از طریق پست الکترونیک.
براساس این رویکرد طرفین قرارداد به پست الکترونیک دریافت شده از سوی طرف دیگر قرارداد به عنوان تضمین کافی در خصوص اصالت صفحه امضاء به شخص امضاء کننده واقعی اتکا می نمایند.
گرچه رویکرد مزبور با بکارگیری از ابزارهای مرسوم موجود در یک دفترکار امروزی، از قبیل دستگاه پرینت، نوشت افزار و دستگاه اسکنر، موجب تسهیل انعقاد قراردادهای بین المللی شده است، با این وجود، در وضعیتی که بخش اعظمی از افراد به دور از دفاتر کاری خود مشغول انجام فعالیت های خود هستند، ممکن است حتی دسترسی به چنین ابزارهایی ممکن نباشد.
در چنین شرایطی، امضای الکترونیکی گزینه ای معقول و کارآمدی محسوب می گردد، که می تواند به منظور انعقاد قراردادهای تجاری مورد استفاده قرار گیرد. در نظام حقوقی ایران، امضای الکترونیک بوسیله قانون تجارت الکترونیکی به رسمیت شناخته شده است؛ به نحوی که هرگاه قوانین و مقررات وجود امضاء را لازم مقرر دارد، امضای الکترونیک کافی و برخوردار از همان اعتبار امضای دستی است.
انواع امضای الکترونیکی
مطابق قانون، امضای الکترونیکی به دو نوع امضای الکترونیکی ساده و امضای الکترونیکی مطمئن دسته بندی شده است. منظور از امضای الکترونیکی ساده عبارت است از هر گونه علامت یا نوشته که به یک سند الکترونیک، مثلا یک قرارداد تجاری، ضمیمه یا متصل شده و حاکی از آن باشد که سند مزبور توسط شخص خاصی امضاء شده است.
برای نمونه حتی عنوان نام و نام خانوادگی فرد در انتهای یک قرارداد تجاری که در قالب فایل پی دی اف برای طرف دیگر از طریق پست الکترونیک ارسال شده است، به منزله امضای قرارداد توسط آن فرد محسوب می گردد؛ یا ارسال یک پست الکترونیک با این مضمون که “….. مفاد قرارداد پیوست مورد رضایت و قبول اینجانب است…” و در انتهای پست الکترونیک مزبور نام و مشخصات فرد آنچنان که در مکاتبات الکترونیکی مرسوم است قید شود.
در مقابل امضای الکترونیکی ساده، امضای الکترونیکی مطمئن قرار دارد که عبارت است از امضای الکترونیکی که نسبت به امضاء کننده منحصر به فرد بوده و هویت وی را معلوم کرده و به وسیله امضاء کننده و یا تحت اراده انحصاری وی صادر شده باشد و به نحوی به یک سند الکترونیک متصل شود که هر تغییری در آن سند قابل تشخیص و کشف باشد.
مزیت امضای الکترونیکی مطمئن نسبت به امضای الکترونیکی ساده آن است زمانی که سند الکترونیکی دربردارنده امضای الکترونیکی مطمئن فردی باشد طرفین قرارداد می توانند اطمینان کامل داشته باشند که آن سند توسط فرد مزبور امضاء شده است و مفاد قرارداد برای وی و قائم مقام های قانونی وی مطلقا لازم الاجرا هستند؛ به نحوی که هر گونه انکار و تردید در مورد امضای قرارداد توسط آن فرد قابل قبول نخواهد بود.
بنابراین، در شرایط حاضر که امکان برگزاری جلسات انعقاد قرارداد به شکل سابق و با حضور طرفین وجود ندارد، استفاده از امضای الکترونیکی قراردادهای تجاری، بویژه امضای الکترونیکی مطمئن، روشی است که میتواند بوسیله کسب و کارها به منظور ادامه فعالیت های تجاری خود، بدون نگرانی نسبت به اعتبار قرارداد منعقد شده یا ایفای تعهدات طرف قرارداد مورد استفاده قرار گیرد.
از این رو، افراد حقیقی یا صاحبین امضای شرکت های تجاری، قادر هستند که از طریق مراجعه به دفاتر اسناد رسمی منتخب به منظور اخذ امضای الکترونیکی مطمئن اقدام و پس از اخذ آن نسبت به انعقاد قراردادهای معتبر و لازم الاجرا با شرکای تجاری خود بدون ایجاد مخاطره نسبت به سلامت خود یا دیگران اقدام نمایند.
در پایان میبایست خاطر نشان ساخت که مجاز بودن ابراز رضایت به مفاد یک قرارداد از طریق امضای الکترونیکی، اصولا وابسته به قانون حاکم بر آن قرارداد است، بنابراین در صورتی که قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران بر قراردادی حاکم باشد، ابراز رضایت و قبول مفاد آن از طریق امضای الکترونیکی به شرحی که گذشت، ممکن است، اما در صورتی که قانون کشور دیگری حاکم بر قرارداد باشد، میبایست اعتبار امضای الکترونیکی به عنوان شیوه ابراز رضایت طرفین به مفاد قرارداد و شرایط آن تحت قانون مزبور، بررسی گردد.
منابع:
– How to Duly Execute Contracts in a Remote Working Environment, published by Latham & Watkins.
– How to Execute Contracts Electronically While Working from Home, published by Baker McKenzie.
– امضاء الکترونیک؛ راهی مطمئن برای انعقاد قراردادهای آنلاین، از سایت دادپرداز
بیشتر بخوانید:
