فریب در ازدواج هنگامی هنگامی روی میدهد که شخصی که قصد ازدواج دارد با استفاده از گفتار یا رفتاری که بر مبنای حیله و تقلب است سعی دارد رضایت طرف مقابل را برای ازدواج در شرایطی کسب کند که در صورتی که حقیقت را میدانست احتمالا به این امر رضایت نمیداد. همچنین موجب گول خوردن و اغفال شخص در ازدواج میشود و شخص با امید به خصوصیات، موقعیت یا شرایطی که اساساً پایه واقعی ندارند تن به ازدواج میدهد. شایان ذکر است فریب در ازدواج در شرایطی نیز قابل تحقق است که شخص عیوب و ایراداتی که واجد آن است را از طرف مقابل خود پنهان کند.
حقوق خانواده در همه کشورها اغلب با قوانین سخت گیرانه ای مورد حمایت قرار میگیرد و این امر به دلیل اهمیت بنیادین نهاد خانواده در سراسر دنیاست. در قوانین و مقررات حاکم بر روابط خانوادگی اصولاً به اهمیت موضوعات و مسائلی اشاره میشود که در سایر روابط اجتماعی حتی اگر اهمیت نیز داشته باشند یا در قوانین منعکس نشده اند یا نوع ضمانت اجرای آنها بسیار متفاوت است. یکی از مهم ترین موضوعات در حقوق خانواده بحث صداقت و راستگویی است.
چرا صداقت و راستگویی در خانواده تا این حد در قوانین و مقررات مورد توجه قرار گرفته است؟ چرا در قوانین همه کشورها موضوعاتی مثل فریب در ازدواج و تدلیس در نکاح مطرح شده است؟ ارتباط عمیقی که بین نهاد خانواده با اساس و شاکله یک جامعه وجود دارد موجب سخت گیری درخصوص شرایط این نهاد اجتماعی در قوانین شده است. مثلا برای پرهیز از تحقق فریب در ازدواج به واسطه ازدواج پنهانی یا سابق زوجین در قوانین ایران امکان مطالبه گواهی تجرد از سازمان ثبت احوال قبل از ثبت واقعه ازدواج پیش بینی شده است.
فریب در ازدواج به چه معناست؟
هرگاه یکی از طرفین در هنگام ازدواج، به صورت دروغ و برخلاف حقیقت طرف مقابل خود را به داشتن امور واهی مثل تحصیلات بخصوص، توانایی و تمکن مالی ویژه، تجرد، شغل بخصوص و … فریب دهد و ازدواج برمبنای این موارد روی دهد، مرتکب باید مسئولیت های حقوقی و کیفری ناشی از فریب در ازدواج را متحمل شود و در این راستا میتوان وی را به حبس تعزیری درجه شش که عبارت است از شش ماه تا دو سال حبس محکوم نمود.
بر اساس نظریه اد‌اره حقوقی قوه قضاییه، در صورتی که زوجه ازدواج کرد‌ه و طلاق گرفته باشد و در ازدواج بعد‌ی موضوع را مخفی کند، از جمله موارد فریب در ازدواج تلقی میشود. مصادیق دیگر فریب در ازدواج مثلا به پوشاندن عیوب ظاهری است یا عدم مطرح کردن بیماری ای که به صورت خاص نه تنها در تصمیم به ازدواج، بلکه برکیفیت رابطه زوجین اثر میگذارد مثل وجود عیب عنن در مرد که به زن حق فسخ نکاح میدهد.
فریب در ازدواج چگونه روی میدهد؟
اصولاً ملاک و معیار فریب در ازدواج، عرف است و بنابراین در هر مورد باید به معیارهای نوعی توجه کرد و دید به صورت متعارف دیدگاه اشخاص در یک موضوع چیست. شرایط لازم برای تحقق فریب در ازدواج به شرح زیر است:
- گفتار و رفتاری که متقلبانه و حیله ورزانه باشد؛
- آنچه خلاف واقع است را در ظاهر واقعی جلوه دهد یا نسبت به امر موهوم ادعای حقیقی بودن مطرح شود؛ این امر معمولا با صحنه سازی و عملیات نمایشی همراه است؛
- فریبکاری به اغفال و در نهایت اعتماد شخص مقابل منتهی گردد؛
- رضایت شخص فریب دیده به ازدواج در صورت دانستن حقیقت غیرممکن یا غیرمحتمل بود؛
مجازات فریب در ازدواج چیست؟
براساس ماده ۶۴۷ قانون مجازات اسلامی «چنانچه هر یک از زوجین قبل از عقد ازدواج طرف خود را به امور واهی از قبیل داشتن تحصیلات عالی، تکمن مالی، موقعیت‌اجتماعی، شغل و سمت خاص، تجرد و امثال آن فریب دهد و عقد بر مبنای هر یک از آنها واقع شود مرتکب به حبس تعزیری از شش ماه تا دو سال‌محکوم می‌گردد.». برای اینکه شخص به مجازات فریب در ازدواج محکوم شود باید شرایط زیر محقق گردد:
- استفاده از امور واهی و واقعی جلوه دادن امر غیر حقیقی همراه با تقلب و صحنه سازی مشروط به اینکه شخص به فریبکارانه بودن گفتار و رفتار خود نیز آگاهی و وقوف داشته باشد؛
- تنها زوج و زوجه تحت این عنوان قابل مجازات هستند و هر شخصی غیر از زوجین با هر نسبتی در این خصوص اقدام کند و وقوع ازدواج را تسهیل کند یا به زوج و زوجه در این خصوص مساعدت کند به عنوان معاون در جرم فریب ازدواج قابل محاکمه است؛
- فریب خوردن طرف مقابل در امر ازدواج. زیرکی و هوشمندی یا ساده لوحی و زودباوری شخص موثر نیست بلکه همین که شخص عامدانه و عالمانه با استفاده از رفتار و گفتار فریبکارانه، طرف مقابل را نسبت به برخورداری از موقعیت یا ویژگی خاص فریب دهد این جرم محقق شده است؛
- تحقق عقد ازدواج بر مبنای فریب.
بنابر آنچه گفته شد اگر گفتار فریبکارانه به ازدواج منتهی نشود مشمول این عنوان مجرمانه نیست و میتواند مسئولیت های دیگری را برای شخص به همراه داشته باشد.
مسئولیت های حقوقی ناشی از فریب در ازدواج چیست؟
- ایجاد حق فسخ ازدواج: اعمال حق فسخ نکاح پس از علم به سبب آن فوری است. بر اساس ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی «هر گاه در یکی از طرفین صفت خاصی شرط شده و بعد از عقد معلوم شود که طرف مذکور فاقد وصف مقصود بوده برای طرف مقابل حق فسخ خواهد بود خواه وصف مذکور در عقد تصریح شده یا عقد متبایناً بر آن واقع شده باشد.»؛ منظور از وصف خاص در این ماده صفاتی نظیر باکره بودن زن، عدم اعتیاد و سلامت روحی و جسمی، تحصیلات عالیه در رشته خاص، داشتن اموال و املاک بخصوص، داشتن رابطه اجتماعی یا قرار داشتن در یک طبقه اجتماعی و اقتصادی ویژه و… و تحقق فریب در این صفات هنگامی حاصل میشود که حتی شخص در برابر گفتاری که به یکی از این صفات اشاره دارد سکوت کند؛
- اگر فریب در ازدواج از سوی زوجه باشد درصورتی که هنوز رابطه خاص زناشویی بین زوج و زوجه برقرار نشده باشد زوج تکلیفی به پرداخت مهریه ندارد و آنچه پرداخته میتواند مسترد کند چون زن بلاجهت دارا شده است؛
- در صورتی که فریبکاری در ازدواج از سوی زوج روی دهد زن مستحق مهریه است.
بیشتر بخوانید:
سلام اگر شخصی در خواستگاری عنوان کند که خونه وماشین دارد و بعد از خواستگاری و ازدواج معلوم شود ندارد و آن را به نام مادرش زده مصداق فریب در ازدواج ست؟