امضای الکترونیک چیست؟ همانطور که می دانید امضای افراد در اسناد و قراردادهای منتسب به آنها از اهمیت بالایی برخوردار است و در واقع رکن قانونی یک قرارداد یا سند می باشد. البته یک امضا به خودی خود ممکن است به دلیل جعلی بودن یا اهلیت نداشتن فرد صاحب امضا، فاقد اعتبار قانونی باشد.
امضای الکترونیکی از دیگر دستاوردهای بشر در پیشرفت تکنولوژی است و به صورت فایل دیجیتالی به قرارداد یا سند مورد نظر پیوست می شود و بیانگر قصد شخص جهت امضای سند مربوطه است.
به عبارت دیگر امضای الکترونیکی هرگونه اطلاعات یا داده دیجیتالی است که نشان دهنده تایید سند امضا شده توسط صاحب امضا می باشد و همانند امضای دست نوییس شخص را به مندرجات و مفاد سند امضا شده ملتزم و پایبند می نماید و آثار حقوقی برای صاحب امضا به همراه دارد؛ که در ادامه بیشتر به این موضوع پرداخته خواهد شد.
امضا الکترونیکی چیست؟
امضای الکترونیکی در کمیسیون حقوق تجارت بین الملل سازمان ملل متحد (آنسیترال) اینطور تعریف شده است که:
“امضای الکترونیک عبارت از دادهٔ دیجیتال است که با انضمام یا وابستگی منطقی آن به یک داده پیام، مؤید شخصیت انحصاری امضاکننده و قبول وی نسبت به همان داده پیامی است که آن دادهٔ دیجیتال به آن منضم شده یا با آن وابستگی منطقی دارد.”
بنابراین امضای الکترونیک وسیله ای جهت مستندسازی است که به دیگر اسناد و داده های الکترونیک ضمیمه می شود و بیانگر هویت صادرکننده امضا یا قائم مقام قانونی او و تایید و قبول سند توسط امضا کننده است.
در قانون تجارت الکترونیک ایران نیز در تعریف امضای الکترونیک مقرر شده است که:
“امضای دیجیتال عبارت از هر نوع علامت منضم شده یا به نحو منطقی متصل شده به داده پیام است که برای شناسایی امضاء کننده داده پیام مورد استفاده قرار می‌گیرد.”
به طور کلی هر نشان الکترونیکی اعم از رمز، عدد، تصویر دیجیتال امضای دست نویس، نام تایپ شده، کلمه و .. می تواند یک امضای الکترونیکی باشد که هویت یک شخص را در یک قرارداد یا سند شناسایی می کند و سند امضا شده به آن شخص منتسب می شود.
همچنین قانون تجارت الکترونیک در جایی که قانونا وجود امضای شخص لازم باشد، امضای الکترونیک را کافی می داند؛ به این معنا که در صورت وجود امضای الکترونیک دیگر نیازی به امضای دست نویس نیست.
شرایط قانونی امضای دیجیتال
مطابق قانون تجارت الکترونیک، امضای الکترونیکی مطمئن و دارای اعتبار قانونی می بایست دارای شرایط زیر باشد:
- نسبت به امضاکننده منحصر به فرد باشد.
- هویت امضاکننده را معلوم نماید.
- به وسیله ی امضاکننده یا تحت اراده ی انحصاری وی (توسط قائم مقام قانونی او) صادر شده باشد.
- به نحوی به یک داده پیام متصل شود که هر تغییری در آن قابل تشخیص و کشف باشد.
- دارای سابقه الکترونیکی مطمئن باشد به این معنا که با رعایت شرایط یک سیستم اطلاعاتی مطمئن ذخیره شده و در صورت لزوم در دسترس و قابل درک باشد.
مزایای امضای دیجیتال
-امضای الکترونیکی که مطابق شرایط قانونی صادر شده باشد به لحاظ قانونی دارای اعتبار لازم است و قابل انکار و تردید نیست و صرفا می توان نسبت به آن ادعای جعل نمود و یا به هر جهت ثابت نمود که داده پیام یا سند امضا شده به لحاظ قانونی از اعتبار افتاده است.
-همچنین امضای الکترونیکی در قانون تجارت الکترونیک به رسمیت شناخته شده است و دارای ارزش اثباتی است. یعنی اگر سندی به عنوان ادله اثبات دعوی ارائه شود که دارای امضای الکترونیک است، در محاکم معتبر و قابل استناد است و هیچ مرجع قضایی یا اداره دولتی نمی تواند به دلیل شکل و قالب امضا، آن را رد کند.
-امضای الکترونیک معمولا به دلیل استفاده آسان در قراردادها و اسناد کاربرد زیادی دارد.
-امنیت بالای امضای دیجیتال که از انواع امضای الکترونیک می باشد. در واقع امضای الکترونیکی که با شرایط قانونی ایجاد و ثبت شده باشد نیز امنیت بالایی ندارد که هرگونه تغییر در سند امضا شده را به راحتی بتوان تشخیص داد. اما امضای دیجیتال دارای استانداری به نام PKI است که در یک فرایند برنامه نویسی شده داده پیام ها را رمزگذاری و رمزگشایی می کند و به این سبب امکان هرگونه جعل و تغییر در اسناد امضا شده را ناممکن می کند و هرگونه تغییر در سند منجر به نامعتبر شدن امضای دیجیتال می شود و استفاده مجدد از یک امضای دیجیتال امکان پذیر نیست و هر امضای دیجیتال منحصر به یک سند است. اما امضای الکترونیک به معنای عام آن از اعتبار یک امضای دیجیتال برخوردار نیست و در واقع نسخه اسکن شده یک امضای دستی یا فرآیندی همچون تیک زدن و مواردی شبیه به آن می باشد.
-امضای الکترونیکی از پشتوانه قانونی برخوردار است و در قانون کشور ما به رسمیت شناخته شده است.
-سرعت بخشیدن به معاملات و تجارت از راه دور از دیگر مزایای امضای الکترونیکی است.
انواع امضا دیجیتال دارد؟
انواع امضای الکترونیکی از به لحاظ چگونگی ایجاد امضا و میزان سطح امنیت آنها از زمان شکل گیری این فناوری تا کنون عبارت اند از:
- گذرواژه ها: امضای الکترونیک با استفاده از گذرواژه ها به این صورت است که یک شماره هویت شخصی یا کد در ذیل سند به صورت مخفی ضمیمه می شود که از امنیت کمی برخوردار است و ممکن است توسط افراد دیگر مورد شناسایی و سوء استفاده قرار گیرد.
- بیت مپ: در واقع همان تصویر اسکن شده امضای دستی شخص می باشد که ضمیمه اسناد و داده پیام ها می شود.
- قلم نوری: امضایی که افراد با استفاده از قلم خاصی بر روی یک صفحه دیجیتالی ثبت می کنند و همان لحظه بر روی صفحه نمایشگر رایانه ایجاد می شود و امنیت چندانی ندارد و به راحتی قابل جعل است و همچنین امکننده باید حضور فیزیکی داشته باشد.
- بیومتریک: امضای بیومتریک از دیگر انواع امضای الکترونیک است که بر اساس ویژگی های منحصر به فرد زیستی فرد شکل می گیرد مانند اثر انگشت. نکته حائز اهمیت در امضای بیومتریک تغییر این خصیصه ها به مرور زمان و همراه با افزایش سن در افراد است که سبب می شود امضای بیومتریک خالی از اشتباه نباشد.
- امضای دیجیتال: پیشرفته ترین و امن ترین نوع امضای الکترونیک می باشد که مورد پذیرش قانونگذار تجارت الکترونیک ایران نیز هست. این نوع امضا بر اساس علم رمزنگاری شکل گرفته است که امنیت آن را نسبت به دیگر انواع امضای الکترونیک بالاتر می برد.
امضای الکترونیک چه کاربردی دارد؟
همانطور که پیش ازاین اشاره شد امضای الکترونیک بیانگر قصد امضاکننده از تایید سند امضا شده می باشد و طرفین آن قرارداد یا سند متعهد به مفاد آن می شوند و سند به واسطه امضای الکترونیکی لازم الاجرا می شود.
همچنین احراز صحت سند به واسطه امضای الکترونیک انجام می شود؛ به این صورت که اگر طرفین درگیر ذیل یک سند امضای الکترونیک خود را ثبت کرده باشند، هویت آنها قابل شناسایی است و به همین سبب صحت سند امضا شده تایید می شود.
امضای دیجیتال نیز به عنوان امن ترین امضای الکترونیک کاربرد بسیاری دارد که مهم ترین آنها ایمن سازی اسناد دیجیتال است.
نحوه ثبت امضای الکترونیک
برای پاسخ به این سوال که افراد چگونه می توانند امضای دیجیتال داشته باشند؟ باید گفت که امضای الکترونیک به معنای عام را می توان با استفاده از ابزارهای ساخت امضا دریافت نمود و سایت هایی به این منظور وجود دارند که چنین خدماتی ارائه می کنند.
در مورد امضای الکترونیک بیشتر بخوانید:
