قرارداد استارت آپ

استارت آپ ها به چه قراردادهایی نیاز دارند؟

استارت اپ ها یا همان شرکت های نوپا، شرکت یا شرکت هایی هستند که معمولا برای پاسخگویی به نیازهای اساسی جوامع به صورت خلاقانه و مبتکرانه ایجاد شده اند . این دسته از شرکت ها برای پاسخگویی به نیازهای بازار، معمولا راه حل های خلاقانه ای را در خدمت می گیرند و به دنبال بهترین مسیر برای ارائه ی کالا یا خدمات خود هستند . این دسته از شرکت ها مانند سایر شرکت ها باید جنبه های حقوقی مثل قراردادهای خود را تقویت کنند تا در مسیر رشد سریع قرار گیرند و به طور مطلوب به اهداف خود  برسند.

مقالات مرتبط و مفید:

اهمیت انعقاد قرارداد محرمانگی در شرکت‌های خلاق و استارتاپ‌‌

نکات تنظیم قرارداد

در این مطلب درمورد قراردادهای کلیدی که یک استارت اپ کوچک و یا در حال رشد به آنها نیاز دارد، توضیحاتی ارائه خواهد شد. اگر این قراردادها به خوبی تنظیم شوند نقش حیاتی در موفقیت استارت آپ ها خواهند داشت.

۱) قرارداد بنیان گذاری یا قرارداد هم بنیان‌گذاران Co-Founder Agreement

قرارداد هم بنیان گذاران موافقت نامه ای الزام آور است که به صورت مکتوب حقوق و وظایف هر یک از موسسین استارت آپ را مشخص می کند. هدف از تنظیم چنین قراردادی، حمایت از حقوق و منافع موسسین و جلوگیری از بروز اختلاف در آینده است. کاربرد واقعی قرارداد بنیان گذاری در شکل دهی ساختار شرکت و تعیین آورده ی هر یک از شرکا است. در واقع با استفاده از آن، بنیان گذاران استارت آپ از بروز هر گونه اتفاقات غیر منتظره بیمه می شوند. در قرارداد تأسیس یا هم بنیان گذاری، علاوه بر موارد بالا، شیوه ی حل و فصل اختلافات، شرایط ورود و خروج شریک به استارت آپ و حمایت از حقوق اقلیت ها از جمله مواردی هستند که مورد ملاحظه قرار می گیرند. وجود این قراردادها این فایده را نیز دارد که به سرمایه گذاران پیام جدی بودن برنامه ی تجاری را میدهد.

این قرارداد قبل از هرچیزی باید حاوی مشخصات موسسین و بنیان گذاران باشد. مشخص کردن میزان مشارکت موسسین و سهام آن ها، مجموع اهدافی که به دنبال محقق کردن آن هستند، تعیین اشخاص تصمیم گیرنده و دارای حق امضا، برنامه های آتی موسسین که در راستای برنامه ها و اهداف شرکت است، محرمانگی، نمایندگی ها و تضمینات، نقش ها و مسئولیت ها و نیز اهداف کوتاه مدت و بلند مدت، شیوه های حل و فصل اختلافات و قانون حاکم بر آن و نیز شروط فسخ قرارداد، مواردی هستند که در قرارداد بنیان گذاری به آن ها پرداخته می شود.

نکته حائز اهمیت در تنظیم قرارداد هم بنیان گذاران، زمان مناسب برای تنظیم این قرارداد است. به عبارت دیگر تنظیم زودهنگام این قرارداد در آغاز کار و پیش از شناخت اعضا از یکدیگر، ممکن است با جدا شدن برخی از اعضا از گروه موجب بروز مشکلات و ناهماهنگی هایی شود. همچنین تنظیم دیرهنگام این قرارداد ممکن است سبب سوء استفاده توسط هر یک از اعضا شود.

۲) قرارداد سرمایه گذاری یا توافق نامه سهامداران Shareholders Agreement

به منظور تبدیل ایده ی خوب به محصول و یا خدمات خوب، بنیان گذاران استارت آپ نیازمند جذب منابع مالی و سرمایه گذاری هستند چرا که راه اندازی هر کسب و کاری از جمله استارت اپ ها، بسیار هزینه بر است.

سرمایه گذاری در استارت آپ ها به دو شیوه رایج است: ۱- خرید سهام ۲- اعطای وام قابل تبدیل به سهام.

تأمین مالی  استارت آپ ها به طرقی مانند سرمایه گذاری توسط افراد نزدیک از میان دوستان و اعضای خانواده، سرمایه گذاری جمعی توسط دانشگاه ها و سازمان های صنعتی، سرمایه گذاران ریسک پذیر و نیز خود کارآفرینان، صورت می‌گیرد.

قرارداد های سرمایه گذاری که بین سرمایه گذار و سرمایه پذیر منعقد می شود باید شامل مدت قرارداد، تعهدات طرفین، خاتمه و فسخ قرارداد، میزان سهم طرفین از سود کار و نیز شیوه های حل وفصل اختلافات و مرجع مربوطه به آن، باشد. در قراردادهای سرمایه گذاری باید مبلغ سرمایه گذاری معین باشد هرچند  سرمایه گذاری از طریق به کارگیری اموال منقول، غیرمنقول و یا سود سهام باشد. انعقاد قرارداد محرمانگی میان سرمایه پذیر و سرمایه گذار نیز ضروری است چرا که سرمایه گذار احتمالا در جریان اطلاعات و اسناد شرکت تازه تأسیس قرار خواهد گرفت. این موضوع که تغییر سهامداران و یا تغییر ساختار شرکت چه تأثیری بر قرارداد دارد، از دیگر موضوعاتی است که در قرارداد سرمایه گذاری باید تعیین تکلیف شود. در آخر، شیوه ی تخصیص منابع و نحوه ی مصرف آن در بخش های مختلف، از موارد قابل ذکر است که سبب افزایش شفافیت و اعتماد متقابل سرمایه گذار و سرمایه پذیر می گردد.

۳) قرارداهای استخدام ؛ قراردادهای همکاری؛ قراردادهای کار Employment Agreement

یکی از بهترین راهها برای اینکه استارت آپ را از مسئولیت های قانونی ناخواسته یا سوتفاهم با کارمندان حفاظت کند این است که یک قرارداد کاری مکتوب میان استارت آپ و کارمندان وجود داشته باشد که بتواند محدوده ی کاری و مسئولیت های آنها در قبال یکدیگر را واضح سازد؛ اگر چه بر اساس قانون کار قرارداد همکاری میتواند به صورت شفاهی نیز وجود داشته باشد ولی شاید با درنظرگرفتن مصلحت ها بهترین راه پرهیز از یک چالش حقوقی ناخواسته در مسیر کاری یک استارت آپ برخورداری از قرارداد کار به صورت کتبی است.

یک قرارداد همکاری خوب موارد زیر را پوشش میدهد:

1. عنوان و سمت شغلی؛
2. مسئولیت ها و شرح وظایف شغلی؛
3. حقوق، مزایا و پاداش ها و موعد پرداخت هر یک از آنها؛
4. تعطیلات و مرخصی ها؛
5. بیمه کارگر یا کارمند؛
6. تاریخ شروع همکاری و تاریخ خاتمه آن که البته ممکن است قرارداد کار برای انجام یک کار مشخص و یا یک پروژه باشد که در این صورت تاریخ تکمیل پروژه به منزله اتمام همکاری نیز خواهد بود؛
7. محل انجام کار؛
8. مشخص کردن شرایط خاتمه همکاری مثل اینکه کارگر یا کارمند از حق استعفا برخوردار است. کارفرما نیز میتواند به رابطه ی همکاری با شخص خاتمه دهد حتی اگر فسخ قرارداد از سوی کارفرما (اخراج) آثار قانونی نیز به دنبال داشته باشد.

ذکر این نکته در قرارداد خالی از لطف نخواهد بود که قرارداد ناظر بر توافق فعلی طرفین است و بنابراین هر تغییری در آینده اگرچه ممکن است اما زمانی معتبر است که طرفین آن را جایگزین توافق فعلی نمایند.

۴) توافق نامه محرمانگی و عدم افشای اسرار Non-Disclosure Agreement

از یک طرف کارکنان به اطلاعات محرمانه و اسرار شرکت دسترسی دارند و از طرف دیگر استارت آپ ها انتظار دارند که کارکنانشان ایده ها و اختراعات و نوآوری های خود را به شرکت ارائه کنند تا استارت آپ بتواند برای توسعه و تعمیق فعالیت‌های خود از آنها استفاده کند.

استارت آپ‌ها برای اینکه اطمینان حاصل کنند که کارمندانشان اطلاعات محرمانه شرکت را حفظ می کنند باید از آنها بخواهند توافق نامه محرمانگی و عدم افشای اسرار را امضا کنند. در قرارداد محرمانگی میتوان پیش بینی کرد که ایده ها و استراتژی ها و اختراعاتی که در مدت همکاری و متناسب با محتوای کار از سوی کارکنان تولید می شود متعلق به شرکت استارت آپ بوده و کارمند به عنوان شخص حقیقی نسبت به آن حق و ادعایی ندارد. اگر استارت‌آپ ها انتظار دارند که سرمایه گذاران بزرگ در شرکت شان سرمایه‌گذاری کنند باید به آنها اطمینان دهند این قرارداد را برای کلیه کارکنان خود تنظیم کرده اند.

گاه استارت‌آپ ها به جای اینکه قرارداد محرمانگی و عدم افشای اسرار را به صورت یک قرارداد جداگانه منعقد نمایند آن را به صورت بندی در قراردادهای همکاری خود منعکس می نمایند.

ضمانت اجرایی که معمولاً در قراردادهای محرمانگی پیش بینی میشود جریمه نقدی است که معمولا برای آنکه بازدارنده باشی سه یا چهار برابر عایدی یک شخص از کل قرارداد همکاری با استارت آپ خواهد بود.

۵) قرارداد محرمانگی با اشخاصی غیر از کارمندان

در دوران فعالیت استارت آپ ها ممکن است موارد بسیار زیادی روی دهد که ناگزیرند بخشی از اطلاعات خصوصی یا محرمانه ی خود را در اختیار موسسات یا اشخاص دیگر و حتی طرف قراردادهای دریافت کننده ی خدمات و یا خریداران محصولات خود قرار دهند.

مثلا ممکن است بخواهند به سرمایه گذاران خود نشان دهند که از سرمایه گذاری در استارت آپ شان سود خواهند کرد و به همین دلیل برخی اسناد مالی خود یا اختراعی را که هنوز عرضه عمومی نشده است با سرمایه گذار در میان بگذارند یا حتی ممکن است  از یک مشاوره ی مدیریتی بهره بگیرند و به همین دلیل برخی اسناد راهبردی خود را در اختیار آنها قرار دهند در اینجا لازم است قبل از هر اقدامی یک قرارداد محرمانگی با بندهایی که کاملا واضح و مشخص هستند و به بهترین و ساده ترین شیوه، مقصود از حفظ اسرار را بیان میکنند، تنظیم کنند و این قرارداد را منعقد سازند و سپس به مذاکره در این خصوص بپردازند. این قرارداد باید حاوی یک نکته ی مشخص باشد و آن نکته ی مهم این است که طرف قرارداد از اطلاعات صرفا برای هدف مشخصی که ارزیابی وضعیت شما خواهد بود استفاده کند و چنانچه هر نوع استفاده ی دیگری کند برای خودش مسئولیت سنگینی خریده است.

۶) قرارداد عدم رقابت No-Compete Agreement

قرارداد عدم رقابت به نحوی در پیوستگی کامل با قرارداد محرمانگی قرار دارد. هدف از قرارداد عدم رقابت این است که اشخاصی که با استارت آپ یا کسب و کارها در حال همکاری هستند با خاتمه همکاری چه در میان مدت قرارداد و یا اتمام مدت، بلافاصله در یک کسب و کار یا استارت آپ که فعالیتی نظیر یا مشابه دارد به انجام همان فعالیت مبادرت نورزد. شایان توجه است قرارداد عدم رقابت حتی سرمایه گذاران را نیز در بر میگیرد و به کارمندان منحصر نمیگردد.

عدم رقابت اگر در قالب یک قرارداد جداگانه نیز لحاظ نشود میتواند به صورت یک بند از قرارداد اصلی جزئی از توافقات اشخاص باشد.

۷) قرارداد خدمات / قرارداد فروش Service/Sale Agreement

اگر استارت آپ تنها یک محصول نمیفروشد بلکه به نوعی خدمات حرفه ای را ارائه میدهد که آن را متمایز و برجسته میسازد، خوب است که از یک فرم استاندارد برای قرارداد حرفه ای خدمات بهره بگیرید. این قرارداد شرایط و ضوابط ارائه خدمات را بیان می کند و همینطور مشخص می کند استارت آپ چه مسئولیت هایی در قبال گیرنده ی خدمات دارد. همینطور مواردی را مشخص می کند که مسئولیتی متوجه استارت‌آپ نیست.

یک قرارداد خوب کسب و کار را در قبال مسئولیت های غیرمستقیم یا سوتفاهمات و تفسیری فراتر از توافق مورد حمایت قرار میدهد. در بهترین حالت این قرارداد به کسب و کارها انعطاف در تکمیل خدمات میدهد و همینطور کمک می کند چنانچه در موقعیت های غیرقابل پیش بینی قرار گرفتند که هزینه ی ارائه خدمات را تحت تأثیر قرار داد محدودیت هایی را برای مسئولیت خود پیش بینی نمایند.

فعالیت بسیاری از استارت آپ ها در حوزه فروش کالاهاست. اینگونه استارت آپ ها بیشتر به یک قرارداد فروش خوب نیاز دارند که بتواند تمامی نیازهای آنها را تأمین سازد. یک قرارداد فروش خوب علاوه بر مشخصات کالا و قیمت آن تمامی ضوابطی که برای استفاده از آن لازم است را نیز بیان می کند. و مثل هر قرارداد دیگری محدوده ی اختیار طرفین قرارداد در فسخ و عدم پایبندی به قرارداد را نیز مشخص می کند.

استارت آپ ها میتوانند از یک قرارداد فروش استاندارد برخوردار باشند و در هر مورد تنها شرایطی را به آن اضافه یا در آن تغییر دهند. اما اگر استارت آپ برای فروش یک محصول خاص و جدید ایجاد شده لازم است با یک مشاور حقوقی خوب صحبت کند تا یک قرارداد کامل و خاص برای ایشان تنظیم کند. در واقع تنظیم یک قرارداد خاص امضای یک کسب و کار در طول دوره ی فعالیت اش نیز خواهد بود.

در یک قرارداد فروش باید در خصوص هزینه های مربوط به بیمه و مالیات کالا به وضوح، دقت و روشنی تصمیم گرفته شود.

۸) قرارداد وستینگ vesting

قرارداد واگذاری سهام بر اساس زمان نیز از دیگر قراردادهای استارت آپ هاست که به موجب آن، طرف قرارداد در یک بازه زمانی مشخص مالک سهام موضوع قرارداد می شود. به عبارت دیگر قرارداد واگذاری سهام مبتنی بر زمان، سرمایه گذاران را متعهد می کند که درصدی از سهامشان در رهن شرکت قرار بگیرد. در نتیجه درصدی از سهم هر سرمایه گذار در حساب شرکت خواهد ماند و امکان فروش سهام هیچ یک از سرمایه گذاران تا پیش از زمان تعیین شده وجود نخواهد دشت.

از مزایای قرارداد وستینگ کاهش ریسک سرمایه گذاری برای سرمایه گذاران است و همه سرمایه گذاران را به تعهدات مالیشان پایبند می کند.

۹) قرارداد سهام تشویقی ESOP

معمولا استارتاپ ها جهت اعطای پاداش و هدایا به اعضا و کارمندان خود شرایطی را در نظر می گیرد به این منظور ممکن است یک شرکت قراردادی میان سرمایه گذاران و کارمندان تنظیم کند که بر اساس آن درصدی از سهام شرکت به نام کارمندان باشد.

از جمله مزایای این قرارداد این است که رضایت شغلی کارمندان را افزایش می دهد و مالیات پرداختی آنها کمتر می شود.

۱۰) سند حاکمیت شرکتی

در اکثر شرکت ها ممکن است عملکرد سهامداران با عملکرد گروهی که کارهای شکت توسط آنها پیش می رود متفاوت باشد که این موضوع ممکن است سبب بروز اختلافاتی شود. به همین جهت برای جلوگیری از بروز این اختلافات سندی تحت عنوان سند حاکمیت شرکتی تنظیم می شود که ضمن آن روابط بین مدیریت شرکت، سهامداران و اعضای هیئت مدیره تعریف شده است و بر اساس آن میزان مسئولیت هر یک از این اعضا نسبت به سایر ذی نفعان مشخص می شود.

سند حاکمیت شرکتی سبب موازنه قدرت میان اعضای هیئت مدیره و نظارت مستقیم آنها بر فعالیت بخش اجرایی می شود و همچنین به دسترسی بهتر شرکت به بازارهای مالی و سرمایه و ماندن در چرخه رقابت کمک می کند.

موسسه حقوقی بیان امروز، در زمینه انعقاد قرارداد های مورد نیاز استارت آپ ها در ایران به ارائه خدمات به اشخاص خارجی و ایرانی حقیقی و حقوقی می پردازد. از جمله این خدمات میتوان به مشاوره در زمینه مذاکره ،تنظیم و انعقاد قراردادهای بنیان گذاری یا قرارداد هم بنیان‌گذاران ، تنظیم قرارداد سرمایه گذاری یا توافق نامه سهامداران،  توافق نامه محرمانگی و عدم افشای اسرار و قرارداد حفظ حقوق اختراع و نوآوری ها با کارمندان، قرارداد عدم رقابت و قرارداد محرمانگی ، خدمات مشاوره پیرامون تفسیر قراردادهای محرمانگی و قرارداد عدم رقابت و داوری در اختلافات احتمالی در این نوع قراردادها اشاره کرد.

موسسه وکلای بین المللی بیان امروز با بهره مندی از وکلای پایه یک دادگستری و مشاوران حقوقی مجرب و متخصص، آماده ارائه خدمات حقوقی مورد نیاز به منظور تنظیم انواع قرارداد های کاری و استخدامی در استارت‌آپ ها، قراردادهای فروش و قرارداهای خدمات ، قرارداد همکاری و بیمه در ایران است.

بیشتر بخوانید:

بیمه کسب و کارهای مجازی