روشهای حل و فصل اختلافات و هزینه های آنها - مرکز داوری اتاق بازرگانی || موسسه بیان امروز

روشهای حل و فصل اختلافات و هزینه های آنها – بخش اول

داوری در لغت به معنای قضا، حکومت، محاکمه، حکمیت، محاکمه کردن و یکسو نمودن میان نیک و بد و در علم حقوق به معنای حل و فصل اختلاف خارج از دادگاه با تصمیم الزام آور فرد یا افرادی است که مورد اعتماد و قبول اطراف اختلاف می باشند و به طور مستقیم توسط خود آنها یا غیرمستقیم به کمک اشخاص معینی منصوب می گردند.

برابر قانون، جهت حل اختلاف بین اشخاص مراجعی اعم از قضائی و غیرقضائی تشکیل گردیده است که هر یک در حدود صلاحیت ذاتی خود اقدام به رفع اختلافات فی مابین اشخاص می نمایند.

برابر باب هفتم قانون آیین دادرسی مدنی و قانون داوری تجاری بین المللی، یکی از طرق حل اختلاف داخلی و بین المللی در حقوق ایران، داوری می باشد که طرفین می توانند اختلافات خود را به داور واحد یا هیاتی از داوران منتخب طرفین یا اشخاص ثالث ارجاع نمایند و بواسطه اهمیت و محاسن این نهاد سازمان هایی با موضوع فعالیت در زمینه داوری تشکیل گردیده اند که برابر قانون و قواعد مصوب داخلی خود اقدام به رسیدگی می نمایند.

سازمان های مهم داوری که در ایران بصورت یک نهاد قانونی اقدام به رسیدگی می نمایند مرکز داوری اتاق بازرگانی ایران و مرکز منطقه ای داوری تهران می باشند که هر یک بر اساس قوانین فوق الذکر و قواعد و آئین داوری داخلی خود مبادرت به رسیدگی و رفع اختلاف می نمایند.

یکی از ارکان مهم در رسیدگی، میزان هزینه آن برای طرفین دعوی می باشد. باور عمومی بر این است که یکی از مزایای داوری در مقایسه با رسیدگیهای صورت گرفته در دادگاهها پایین بودن هزینه مربوط به داوری می باشد. با وجود این، برخی این امر را از مزایای داوری ندانسته و برعکس بر بالا بودن هزینه های داوری تأکید دارند. در این مقاله قصد بر آن است تا ضمن ارائه اطلاعات مختصری از سازمان های داوری مذکور، مقایسه ای بین هزینه رسیدگی در مراجع قضائی (داوری و قضائی) و مراکز سازمانی داوری نماییم تا خوانندگان محترم با در نظر داشتن شرایط مذکور در زمان تنظیم قراردادهای خود اقدام به درج شرط داوری نموده و یا در زمان وقوع اختلاف به سازمان داوری ارجاع نمایند.

مرکز داوری اتاق بازرگانی ایران:

مرکز داوری اتاق بازرگانی ایران نخستین سازمان داوری در ایران محسوب می شود. پیش از شروع به کار این سازمان، داوری در ایران بیشتر به طور موردی صورت می گرفت اما مفهوم داوری سازمانی با تأسیس این نهاد به موجب قانون اساسنامه مرکز داوری اتاق ایران مصوب ۱۳۸۰ وارد نظام حقوقی ایران شده است. نمونه شرط داوری مرکز فوق الذکر به شرح زیر می باشد:

کلیه اختلافات و دعاوی ناشی از این قرارداد و یا راجع به آن از جمله انعقاد، اعتبار، فسخ، نقض، تفسیر یا اجرای آن به مرکز داوری اتاق ایران ارجاع می گردد که مطابق با قانون اساسنامه و آئین داوری آن مرکز با رأی یک یا سه نفر داور بصورت قطعی و لازم الاجراء حل و فصل گردد. داور(ان) علاوه بر مقررات حاکم، عرف تجاری ذیربط را نیز مراعات خواهد (خواهند) نمود. شرط داوری حاضر، موافقتنامه ای مستقل از قرارداد اصلی تلقی می‌شود و در هر حال لازم الاجراء است.

هزینه های داوری در این سازمان به موجب آیین نامه هزینه داوری مربوطه تعیین شده که به موجب آن برخی نکات مهم در ارتباط با هزینه های داوری به شرح زیر می باشد:

هزینه ثبت دادخواست داوری:

هزینه ثبت دادخواست داوری، در مرکز داوری اتاق بازرگانی ایران، در داوری داخلی ۰۰۰, ۲۰۰ (دویست هزار) ریال و در داوری بین المللی ۵۰ (پنجاه) یورو می باشد که هنگام تسلیم دادخواست داوری از خواهان دریافت خواهد شد و در هر حال غیرقابل استرداد است.

هزینه اداری:

جدول الف- هزینه های اداری در داوری داخلی:

مبلغ خواسته به ریال ایران:	هزینه های اداری به ریال ایران:
تا ۰۰۰, ۰۰۰, ۵۰	۱,۰۰۰,۰۰۰ ریال
از ۰۰۱ ,۰۰۰ ,۵۰ تا ۰۰۰, ۰۰۰ ,۲۵۰	۱,۵ % مازاد
از ۰۰۱ ,۰۰۰ ,۲۵۰ تا ۰۰۰ ,۰۰۰ ,۰۰۰ ,۱	۱ % مازاد
از ۰۰۱ ,۰۰۰ ,۰۰۰ ,۱ تا ۰۰۰, ۰۰۰, ۰۰۰ ,۳	۰,۷۵ % مازاد
از ۰۰۰ ,۰۰۰ ,۰۰۰ ,۳ به بالا	۰۰۰ ,۰۰۰, ۳۰ ریال

جدول ب- هزینه های اداری در داوری بین المللی:

مبلغ خواسته به یورو:	هزینه اداری به یورو:
تا ۰۰۰, ۱۰ یورو	۵۰۰ یورو
از ۰۰۱ ,۱۰ تا ۰۰۰ ,۵۰	۳ % مازاد
از ۰۰۱ ,۵۰ تا ۰۰۰, ۱۰۰	۱,۵ % مازاد
از ۰۰۱, ۱۰۰ تا ۰۰۰ ,۵۰۰۰	۰,۷۰ % مازاد
از ۰۰۱ ,۵۰۰ تا ۰۰۰ ,۰۰۰ ,۱۰	۰,۶۰ % مازاد
از ۰۰۰, ۰۰۰ ,۱۰ به بالا	۰۰۰ ,۱۵ یورو

حق الزحمه داور:

جدول ج- حق الزحمه داور منفرد در داوری داخلی:

مبلغ خواسته به ریال:	هزینه داوری به ریال:
تا ۰۰۰ ,۰۰۰ ,۵۰	۲,۵۰۰,۰۰۰ ریال
از ۰۰۱ ,۰۰۰ ,۵۰ تا ۰۰۰ ,۰۰۰, ۲۵۰	۳% مازاد
از ۰۰۰ ,۰۰۰ ,۲۵۰ تا ۰۰۰ ,۰۰۰ ,۰۰۰ ,۱	۲ % مازاد
از ۰۰۱ ,۰۰۰ ,۰۰۰ ,۱ تا ۰۰۰ ,۰۰۰ ,۰۰۰ ,۱۰	۱,۵ % مازاد
از ۰۰۱ ,۰۰۰ ,۰۰۰ ,۱۰ تا ۰۰۰ ,۰۰۰ ,۰۰۰ ,۵۰	۱ % مازاد
از ۰۰۱ ,۰۰۰ ,۰۰۰ ,۵۰ تا ۰۰۰ ,۰۰۰ ,۰۰۰ ,۱۰۰	۰.۵ % مازاد
از ۰۰۱ ,۰۰۰ ,۰۰۰ ,۱۰۰ تا ۰۰۰ ,۰۰۰ ,۰۰۰ ,۵۰۰	۰,۲۵% مازاد
از ۰۰۱, ۰۰۰ ,۰۰۰ ,۵۰۰ به بالا	۰,۱۲۵% مازاد

جدول د- حق الزحمه داور منفرد در داوری بین المللی:

مبلغ خواسته به یورو:	هزینه داوری به یورو:
تا ۰۰۰ ,۱۰ یورو	۱,۵۰۰ یورو
از ۰۰۱ ,۱۰ تا ۰۰۰ ,۵۰	۴ % مازاد
از ۰۰۱, ۵۰ تا ۰۰۰ ,۱۰۰	۳ % مازاد
از ۰۰۱ ,۱۰۰ تا ۰۰۰ ,۵۰۰	۲ % مازاد
از ۰۰۱ ,۵۰۰ تا۰۰۰ ,۰۰۰ ,۱	۱,۵ % مازاد
از ۰۰۱, ۰۰۰, ۱ تا ۰۰۰ ,۰۰۰ ,۵	۰,۰۵% مازاد
از ۰۰۱, ۰۰۰, ۵ تا ۰۰۰ ,۰۰۰ ,۱۰	۰,۲۵% مازاد
از ۰۰۱ ,۰۰۰ ,۱۰ تا ۰۰۰ ,۰۰۰ ,۵۰	۰,۱۲۵% مازاد
از ۰۰۰ ,۰۰۰ ,۵۰ به بالا	۰,۶۲۵% مازاد

در داوری سه نفری، حق الزحمه داوران تا سه برابر مبلغ مقرر در جدول ذیربط برای داور منفرد، قابل افزایش است. مجموع حق الزحمه داوری در داوری سه نفری به نسبت ۴۰% برای سرداور و ۳۰% برای هر یک از داوران اختصاصی طرفین، تسهیم خواهد شد. البته در صورتیکه طرفین و داور یا داوران به مبلغ کمتری بابت حق الزحمه داوری توافق کرده باشد، به همان ترتیب عمل خواهد شد.

هزینه کارشناسی:

که طبق تعرفه مصوب قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران می باشد.

هزینه های جدید:

هرگاه در جریان داوری، پرداخت هزینه های جدیدی از قبیل هزینه سفر ضرورت پیدا کند، مرکز داوری هزینه های مربوط را با رعایت عرف و رویه ذیربط تعیین می کند و پرداخت آن بالمناصفه توسط طرفین پرداخت خواهد شد، مگر آنکه طرفین یا داوران ترتیب دیگری را توافق یا مقرر کرده باشند. در صورتیکه انجام داوری مستلزم عزیمت به خارج از کشور باشد، هزینه اخذ روادید و پرداخت فوق العاده روزانه داوران بالمناصفه برعهده طرفین است.

حق الزحمه داوری در مواردی که خواسته مالی نیست یا تعیین ارزش خواسته ممکن نیست:

در داوری داخلی برای هر داور ۱۵۰۰۰۰۰ (یک میلیون و پانصد هزار) ریال و در داوری بین المللی برای هر داور ۱۰۰۰ (یک هزار) یورو است. چنانچه کمیت یا کیفیت کار اقتضای حق الزحمه کمتر یا بیشتری داشته باشد، دبیرکل مبلغ معقول و متعارفی را با توجه به اوضاع و احوال پرونده تعیین می کند و پرداخت آن بالمناصفه برعهده طرفین است.

در صورت استرداد دعوی یا در صورتیکه دعوی براساس گزارش اصلاحی یا سازش خارج از داوری مختومه شود:

نصف هزینه داوری دریافت می شود. معذلک مرکز داوری می تواند با توجه به مرحله رسیدگی و متناسب با میزان کار انجام شده، هزینه های داوری را به مبلغ متعارف کمتر یا بیشتری تعیین و دریافت کند.

تخفیف در هزینه های اداری:

مرکزداوری می تواند با توجه به اوضاع و احوال پرونده و وضعیت طرف دعوی که پرداخت هزینه ها بعهده اوست، حداکثر تا ۳۰% از بخش هزینه های اداری را کاهش دهد و تخفیف بیش از مبلغ مذکور با هیأت مدیره مرکز است.

مرکز منطقه ای داوری تهران:

مرکز منطقه ای داوری تهران تحت نظارت سازمان مشورتی حقوقی آسیائی – آفریقایی (AALCO) و بر اساس قطعنامه مصوب بیست و دومین نشست سازمان مزبور در ژانویه ۱۹۸۷ در بانکوک (تایلند) و موافقتنامه مورخ ۳ مه ۱۹۹۷ فی مابین جمهوری اسلامی ایرای و سازمان مزبور تاسیس گردیده است.

وظایف مرکز مذکور عبارت است از :

ترویج و ارتقای داوری تجاری بین المللی در منطقه؛
هماهنگی فعالیت های موسسات داوری موجود در منطقه و مساعدت به آنها؛
مساعدت به داوری های خاص بویژه در مواردی که داوری های مزبور طبق قواعد آنسیترال انجام می شوند؛
مساعدت به اجرای آرای داوری؛
برگزاری داوری تحت نظارت مرکز

شرط داوری نمونه مرکز منطقه ای داوری تهران بدین شرح می باشد ((هر گونه و تمامی اختلافات ناشی از، راجع به یا در ارتباط با قرارداد حاضر بر طبق قواعد داوری مرکز منطقه ای داوری تهران به صورت نهائی حل و فصل خواهد شد)) لازم به ذکر است طرفین می توانند قانون حاکم بر رفع اختلاف و تعداد داوران را در شرط مذکور اضافه نمایند.

در این سازمان، اصولاً پرداخت هزینه های داوری بر عهده طرف ناموفق خواهد بود. با این حال این امکان وجود دارد که هزینه ها بین طرفین تسهیم شود. لازم به ذکر است که این مرکز بابت تفسیر، تصحیح و تکمیل رأی خود هیچگونه حق الزحمه اضافی دریافت نخواهد کرد. همچنین در تعیین هزینه های مربوطه تلاش بر این بوده تا هزینه ای مادون آنچه در محاکم دولتی بسیاری از کشورها وجود دارد در نظر گرفته شود. هزینه های داوری در این مرکز از قرار ذیل می باشند:

حق الثبت (هزینه ای که برای تشکیل پرونده از متقاضی دریافت میگردد) : ۵۰۰ یورو
هزینه های اداری:

که بر مبنای مبلغ مورد اختلاف به یورو بشرح ذیل تعیین می شود و از ۵۰۰ یورو تا ۶۰۰۰۰ یورو در نوسان می باشد:

مبلغ خواسته به ریال ایران:	هزینه های اداری به ریال ایران:
تا ۵۰,۰۰۰	۳% که حداقل آن ۵۰۰ یورو می باشد
از ۵۰,۰۰۱ الی ۱۰۰,۰۰۰	۱۵۰۰ + ۲% مازاد ۵۰,۰۰۰
از ۱۰۰,۰۰۱ الی ۵۰۰,۰۰۰	۲,۵۰۰ + ۱% مازاد ۱۰۰,۰۰۰
از ۵۰۰,۰۰۱ الی ۱,۰۰۰,۰۰۰	۶,۵۰۰ + ۸۰% مازاد ۵۰۰,۰۰۰
از ۱,۰۰۰,۰۰۱ الی ۲,۰۰۰,۰۰۰	۱۰,۵۰۰ + ۴۰% مازاد ۱,۰۰۰,۰۰۰
۲,۰۰۰,۰۰۱ الی ۵,۰۰۰,۰۰۰	۱۴,۵۰۰ +۱۵% مازاد ۲,۰۰۰,۰۰۰
بیش از ۵,۰۰۰,۰۰۰	۱۹,۰۰۰ +۱۰% مازاد ۵,۰۰۰,۰۰۰ که حداکثر آن ۶۰,۰۰۰ یورو می باشد

حق الزحمه داوری که با مبلغ مورد اختلاف نسبت عکس دارد:

البته ذکر این نکته نیز ضروری است که طبق بند ۴ ماده ۳۵ قواعد داوری مرکز منطقه ای داوری تهران، مرکز میتواند با توجه به اوضاع و احوال استثنایی مبلغی بیشتر یا کمتر از مبالغ زیر را تعیین نماید:

ردیف	مبلغ مورد اختلاف	حداقل		ردیف	مبلغ مورد اختلاف	حداقل	حداکثر
۱	تا ۵۰,۰۰۰	۱,۰۰۰ یورو	۱۱%	۲	از ۵۰,۰۰۰ الی ۱۰۰,۰۰۰	۲%	۷%
۳	از۱۰۰,۰۰۱ الی ۵۰۰,۰۰۰	۱%	۴%	۴	از ۵۰۰,۰۰۱ الی ۱,۰۰۰,۰۰۰	۰,۷۵ %	۲,۵۰%
۵	از ۱,۰۰۰,۰۰۰ الی ۵,۰۰۰,۰۰۰	۰,۵۰%	۱%	۶	۵,۰۰۰,۰۰۱ الی ۱۰,۰۰۰,۰۰۰	۰,۱۰ %	۰,۵۰ %
۷	از ۱۰,۰۰۰,۰۰۱ الی ۵۰,۰۰۰,۰۰۰	۰,۰۵ %	۰,۱۵ %	۸	از ۵۰,۰۰۰,۰۰۱ الی ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰	۰,۳۰ %	۰,۱۰ %
۹	بیش از ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۱	۰,۰۱ %	۰,۰۵ %