قوانین مربوط به حضانت کودکان
امروز در بلاگ پیش رو سعی داریم تا با مفهوم حضانت بیشتر آشنا شویم در این راستا باید بیان داشت که اولین و مهم‌ترین بستر رشد و بالندگی کودکان محیط خانواده است. این نهاد به جهت اهمیت فراوان همواره مورد توجه قانون گذاران و اندیشمندان حوزه ی اجتماعی قرار است.
نهاد خانواده نه تنها در داخل جوامع مهم شناخته می شود بلکه در سطوح بین المللی نیز مورد توجه قرار گرفته است. مقدمه “کنوانسیون حقوق کودک” خانواده را به عنوان جزء اصلی جامعه و محیط طبیعی برای رشد و رفاه تمام اعضای خود خصوصاً کودکان معرفی کرده و تأکید می‌کند: “کودک برای رشد کامل و متعادل شخصیتی خود می بایست در محیط خانواده و در فضایی مملو از خوشبختی، محبت و تفاهم بزرگ شود.
همانطور که مورد ذکر قرار گرفت، علاوه بر قوانین بین المللی، قوانین داخلی کشورها نیز قوانین خاضی را در حوزه ی نگهداری و حمایت از کودکان بیان داشته اند که امروز سعی داریم قوانین مربوط به حضانت کودکان در حقوق ایران را مورد بررسی قرار دهیم.
در راستای پاسخ به این سوال که حضانت به چه معناست باید بیان داشت که حضانت به معنای حفظ و مراقبت کردن، پرورش دادن، نگاهداری و تنظیم روابط طفل با دنیای خارج است؛ اگرچه قانون مدنی تعریفی از حضانت ارائه نکرده است، اما به موضوع نگاهداری و تربیت اطفال در مواد ۱۱۶۸تا۱۱۷۹ قانون مدنی و مواد۴۰ تا ۴۷ فصل پنجم قانون جدید حمایت خانواده مورد ذکر قرار گرفته است.
بر اساس قوانین خاص مربوطه در این حوزه و همچنین قوانین مطروحه در قانون مدنی نگهداری کودک در محیط خانواده و نزد پدر و مادر جز در شرایط خاص (مانند بیماری، اعتیاد و…)، همواره یکی از مهم‌ترین اهداف نظام حقوقی ایران در بعد حمایت از خانواده بوده است.
طبق قوانین ایران حضانت فرزند تا رسیدن طفل به سن بلوغ (در دختران ۹ سالگی و در پسران ۱۵ سالگی) به عهده والدین است و شخصی که حضانت به او محول شده است، حق خودداری از حضانت و یا اسقاط حق را ندارد؛ به عبارت قانونی “حضانت حق و تکلیف ابوین است”؛ بدین معنی‌که والدین حق دارند حضانت و سرپرستی کودک خود را به عهده گیرند و قانون جز در موارد استثنایی نمی‌تواند آنان را از این حق محروم کند و از سوی دیگر آنان مکلف هستند تا زمانی که زنده هستند و توانایی دارند، نگهداری و تربیت فرزند خویش را به عهده گیرند.
دیوان عالی کشور در رأی شماره۴۲۳۶ مورخ ۲۰/۱/۷۳ مقرر می‌دارد: “با توجه به اینکه حضانت طبق قانون هم حق و هم تکلیف است، می‌توان حق را ساقط نمود، ولی تکلیف قابل اسقاط و مصالحه نیست.” بنابراین پدر و مادر در صورت واجد شرایط بودن نمی توانند حق حضانت را از خود سلب کنند.
در راستای بررسی حضانت کودکان بعد از طلاق نیز باید بیان داشت که برای حضانت و نگهداری طفل اعم از دختر و پسر که پدر و مادر او از یکدیگر جدا شده‌اند، مادر تا ۷ سالگی ارجحیت دارد و پس از آن حضانت با پدر است. پس از ۷ سالگی هم در صورتی‌که میان پدر و مادر درباره حضانت اختلاف باشد، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک و به تشخیص دادگاه است.
پس می توان نتیجه گیری کرد که حضانت طفل پس از هفت سالگی به طور مطلق به پدر واگذار نمی‌شود، بلکه هرگاه بین پدر و مادر طفل در مورد حضانت او اختلاف شود، معیار تعیین حضانت‌کننده صرفاً مصلحت طفل است؛ چه‌بسا علی‌رغم عدم وجود عیب و نقصی در پدر به تشخیص دادگاه مصلحت طفل اقتضاء می‌کند حضانت او بر عهده مادرش باشد. پس از رسیدن طفل به سن بلوغ، دادگاه خود را فارغ از رسیدگی درخصوص حضانت دانسته و فرزندان حق انتخاب ادامه زندگی نزد یکی از والدین را خواهند داشت؛ که در هر صورت تأمین مخارج زندگی با پدر خواهد بود.
در راستای در راستای بررسی حضانت کودکان بعد از فوت نیز باید بیان داشت در صورت فوت یکی از ابوین، حضانت کودک (صغیر یا محجور) با والدی که زنده است خواهد بود؛ هرچند متوفی پدر طفل بوده و برای او قیم معین کرده باشد. مثلاً با فوت پدر، حضانت طفل با مادر است؛ نه پدربزرگ طفل. ماده ۴۳ قانون حمایت خانواده نیز مقرر می‌دارد: حضانت فرزندانی که پدرشان فوت شده با مادر آنها است؛ مگر آنکه دادگاه به تقاضای ولی قهری یا دادسـتان، اعطای حضـانت به مادر را خلاف مصلحت فرزند تشخیص دهد. در صورتی‌که پدر و مادر هر دو فوت کرده باشند، حضانت با جد پدری و پس از آن با سایر خویشاوندان طفل بر مبنای ترتیبات ارث است. (الاقرب فالاقرب).
حال در آخر بحث سعی داریم تا شرایط لازم برای حضانت در قانون ایران را مورد بررسی قرار دهیم:
قانون ایران پنج شرط “توانایی عملی، شایستگی اخلاقی، عقل، اسلام و عدم ازدواج مادر با شخص دیگر” را شرایط لازم برای تعلق حق حضانت به ذی‌حق دانسته است. البته در صورتی‌که پدر فوت کرده باشد، با وجود ازدواج مادر، حضانت از او سلب نخواهد شد. اگر پدر و مادری که دارای حق حضانت است، به بیماری واگیرداری مانند سل، سفلیس، حصبه و … دچار شود و بیم سرایت به طفل وجود داشته باشد، دادگاه می‌تواند با رعایت مصلحت طفل، حضانت را از والد بیمار به دیگری واگذار کند.
موسسه وکلای بین المللی بیان امروز با سال ها تجربه در امور حقوقی داخلی و بین المللی آماده ی پاسخگویی به سوالات حقوقی شما و ارائه خدمت رسانی حقوقی به خصوص درخصوص حقوق کودکان را دارد.
در صورت وجود هرگونه سوال و درخواست مشاوره ی حقوقی به صورت برخط و یا حضوری با ما در ارتباط باشید.
بیشتر بخوانید :
