در نظام حقوقی ایران دو نوع ازدواج به رسمیت شناخته شده است که عبارتند از ازدواج دائم و ازدواج موقت یا منقطع.
این دو نوع ازدواج به رغم شباهت هایی که با یکدیگر دارند نظیر اینکه در هر دو زن و شوهر مکلف به حسن معاشرت با یکدیگر هستند، هر دو در صورتی که در ازدواج صاحب فرزند شوند نسبت به فرزندشان از حق و تکلیف حضانت برخوردار هستند، در هر دو نکاح نیز زن مکلف به تمکین و مرد مکلف به حسن رفتار با همسرش است و با خاتمه هر دو زن مکلف است دورانی را که قانوناً عده نامیده میشود سپری کند تا بتواند با شخص دیگری ازدواج کند اما در مواردی با هم متفاوت هستند که در ادامه به مهم ترین تفاوت های این دو اشاره میشود:
- مدت در ازدواج: ازدواج موقت برای مدت معینی واقع میشود و اگر این مدت در عقد ذکر نشود و از قصد و اراده طرفین دائمی یا موقتی بودن نکاح احراز نشود این عقد را باید ازدواج دائم بدانیم و در غیر این صورت اگر از اراده طرفین چنین استنباط شود که این نکاح موقت است ولی مدت عقد در آن بیان نشده، عقد باطل و بلااثر است. بنابراین روشن است که ذکر مدت عقد در ازدواج موقت از شرایط صحت عقد است اما در نکاح دائم همانطور که از اسمش پیداست عقد ماهیتی دائمی دارد؛
- مهریه: یکی از شرایط اساسی برای صحت عقد ازدواج موقت در حقوق ایران تعیین مهریه در هنگام عقد است به نحوی که اگر مهریه تعیین نشود عقد باطل است. اما در ازدواج دائم عدم تعیین مهریه در زمان عقد یا توافق بر تعیین مهریه بعد از ازدواج صحیح است و با توجه به اینکه زوجه در صورت عدم تعیین مهریه شایستگی دریافت مهرالمثل را دارد مشکل خاصی به وجود نمی آید؛
- نفقه: در ازدواج موقت نفقه زن برعهده شوهر نیست ولی میتوان در ضمن عقد شرط کرد که شوهر مکلف به پرداخت نفقه زن خود است و این درحالی است که در ازدواج دائم نفقه زن برعهده همسرش است و نه تنها نمیتوان شرط عدم نفقه کرد بلکه نفقه زن از دیون ممتازه است و پس از گذشت مدتی از ازدواج زن حتی میتواند نفقه گذشته خود در دوران زندگی زناشویی را نیز مطالبه کند؛
- خاتمه رابطه زناشویی: در نکاح موقت طلاق وجود ندارد و در واقع طلاق به ازدواج دائم اختصاص دارد. پایان رابطه زنانشویی در ازدواج موقت به دو صورت ممکن است که عبارتند از انقضاء مدت و بذل مدت باقی مانده از سوی زوج. اما در نکاح دائم فسخ و طلاق راههای خاتمه زندگی زناشویی هستند که هرکدام قواعد خاص خود را دارند؛
- ارث: اصولاً در ازدواج موقت بین زوجین رابطه توارث برقرار نمیشود یعنی زن و شوهر از دیگری ارث نمیبرند اما طرفین در هنگام انعقاد عقد میتوانند شرط کنند که از یکدیگر ارث ببرند ولی اگر در خصوص این موضوع شرطی برقرار نشده باشد نمیتوان بعداً توافق کرد و بدین ترتیب ارث و میراث منتفی است اما در ازدواج دائم زن و شوهر به تصریح قانون گذار جزو وراث یکدیگر تلقی میشوند و حتی در طلاق رجعی چنانچه در دوران عده رجعی باشند پس از طلاق نیز زن، از همسر سابق خود ارث میبرد البته به این شرط که فوت مرد نیز در دوران عده روی دهد. منظور از طلاق رجعی، طلاقی است که مرد در دوران عده میتواند به همسر خود رجوع کند. در جای دیگری از قانون مدنی در یک مورد امکان ارث بری زنان از مردان در طلاق بائن پیش بینی شده است که عبارت است از ماده ۹۴۴ قانون مدنی که به موجب آن:
«اگر شوهر در حال مرض زن خود را طلاق دهد و ظرف یک سال از تاریخ طلاق به همان مرض بمیرد، زوجه از او ارث میبرد، اگر چه طلاق بائن باشد، مشروط بر اینکه زن شوهر نکرده باشد.» این ماده یک حکم استثنایی در قانون مدنی است و نباید آن را به موارد دیگر تسری داد. دلیلی که برای این ماده در فقه اسلامی آمده است این است که اصولا طلاق دادن زن وقتی که شوهر بیمار است مکروه است.
- مدت عده : مدت عده در ازدواج دائم و ازدواج موقت تنها در صورت فوت زوج و بارداری زن یکسان است و در باقی موارد این مدت ها با هم تفاوت دارد. عده در ازدواج موقت دو طٌهر است . منظور از طُهر این است که زنان در دوران عادت ماهیانه خود نباشند. بنابراین زنان در ازدواج موقت پس از سپری شدن دو طهر و در مورد زنان یائسه پس از ۴۵ روز، میتوانند ازدواج کنند ولی در ازدواج دائم این مدت سه طُهر است و در مورد زنان یائسه سه ماه است. چنانچه زنی باردار باشد مدت عده تا زمان وضع حمل است. عده زنان در صورت وفات همسرشان چهارماه و ده روز است.
موسسه حقوقی بیان امروز با برخورداری از مشاوران حقوقی و وکلای مجرب آمادگی خود را برای ارائه خدمات مشاوره و پذیرش وکالت دعاوی در موضوعات مرتبط با حقوق خانواده اعلام میدارد. برخی خدمات موسسه حقوقی بیان امروز در این حوزه عبارتند از:
- مشاوره حقوقی و وکالت دعوی در دعوای طلاق، مطالبه مهریه، مطالبه نفقه و ..؛
- مشاوره حقوقی و وکالت دعوی در زمینه انحصار وراثت و تقسیم ارث و …
بیشتر بخوانید :