امروز در بلاگ پیش رو سعی داریم تا به یکی از مهم ترین پرسش های شما در رابطه با موضوعات مالکیت معنوی پاسخ دهیم. به نظر می رسد امروز یکی از مهم ترین مفاهیمی که با پیشرفت علم و تکنولوژی و به خصوص اینترنت در زمینه مسائل فکری و مالکیتی مطرح می شود، بحث مالکیت معنوی است. پس به بررسی این حق و مصادیق آن خواهیم پرداخت.
مقاله بررسی مجوز فیپا، الزامات و مزایا در راستای کسب اطلاعات بیشتر در این حوزه مفید است.
مالکیت معنوی
حقوق مالیکت معنوی امروزه به عنوان یکی از مسائل زیربنائی سیاست نوین اقتصادی و ابزار مهم و اساسی برای رشد اقتصادی و باارزش ترین سرمایه در معاملات ودادوستدهای تجاری تلقی می گردد.
هم چنین هرکسب و کاری برای پیشرفت باید علاوه برسرمایه گذاری برروی نیروی انسانی ،کیفیت کالاها و خدمات و گسترش بازار محصولات خود ،برایجادوحفظ دارایی های خلاقانه و دانش بنیان نیز تمرکز داشته باشد.
همچنین در دهه های گذشته بسیاری از کشورها توسعه سریع خودرا مدیون بهره گیری از دارایی های فکری بوده اند ، این کشورها توانسته اند باایجادنظام حقوقی متوازن راجع به دارایی های فکری،ازیک سو ازخلاقیت های اشخاص حمایت وسرمایه گذاری های خارجی را جذب کنند و ازسوی دیگر منافع جامعه خودرا در نظر داشته باشند.
شرح مالکیت معنوی
حقوق مالکیت معنوی عبارت است از مجموعه ای از حقوق انحصاری و غالبا موقتی که به پدیدآورنده یاصاحب یک محصول فکری اعطا میشود ،به عنوان مثال یک مخترع میتواند به مدت ۲۰ سال از حق اختراع خویش شخصااستفاده نمایدیادرقبال واگذاری آن به دیگری مبلغی پول دریافت کند،صاحب حق اختراع میتواند دیگران را از استفاده غیرمجاز (بدون موافقت صاحب حق یا اذن قانونی ) منع کند.
مهم ترین تفاوت حقوق مالکیت فکری با مالکیت سنتی در غیر مادی (intangible) بودن موضوع مالکیت فکری است ،به همین دلیل موضوع مالکیت فکری اصولا دراثرحوادث طبیعی نظیرسیل،زلزله یا آتش سوزی ازبین نمی رود ولی به راحتی قابل سرقت ، تکثیر و کپی برداری است ،ازدیگر ویژگی های اموال فکری این است که تولید اولیه آن ها معمولا دشوار و پرهزینه ولی تکثیر آن آسان وکم هزینه است ،به عنوان مثال نگارش یک کتاب گاهی سال ها زمان می برد ولی تکثیرآن درچندساعت امکان پذیر است.
تعریف مالکیت معنوی
برای اینکه بدانیم مالکیت معنوی چیست باید در ابتدا تعریفی ساده و جامع از این مفهوم ارائه دهیم که عبارتند:
- از حقی که برای هر فرد خلاق ، هنرمند و ایده پرداز به واسطه چیزی که خلق کرده و از فکر او ناشی شده است وجود دارد.
- یا به عبارت بهتر می توان گفت: مالکیت معنوی به حق و حقوقی اطلاق می شود که یک اثر خلاقانه، یک نوآوری و یک اعتبار کسب و کار را از مخاطرات پیش رو حفاظت می کند.
به عنوان مثال طراحان به واسطه ایده پردازی و خلاقیتشان و نویسنده گان به خاطر اثری که خلق کرده اند بر ایده و اثر خود حق دارند که این حق مالکیت فکری نام گرفته است.
تعریفی سازمان جهانی مالکیت فکری WIPO از مالکیت فکری عبارتست از:
حقوق قانونی است که افراد بواسطۀ فعالیتهایی که در زمینه هایی از قبیل صنعتی،علمی،ادبی،هنری و غیره بدست می آورند درواقع حقوق مالکیت معنوی ،به معنای حقوقی است که چگونگی حمایت و استفاده از خلاقیت های فکری انسان راتعیین میکند. .
تقسیم بندی مالکیت فکری
تقسیم بندی بر مبنای ماهیت
در این تقسیم بندی ماهیت مالکیت فکری اصل قرار می گیرد که خود نیز ۲ نوع تقسیم بندی دارد:
- مالکیت معنوی
دسته ای از مالکیت ها که صرفا جنبه معنوی و اعتباری دارند به طور مثال نویسنده فقط پدید آورنده آن اثر است و حق تالیف و حق انتشار دارد.
- مالکیت مادی
تمامی حقوق و جنبه های مالی و بهرمندی سود و زیان یک اثر را می گویند.
تقسیم بندی بر مبنای مصادیق
مالکیت فکری (intellectual property) به طور کلی به دودسته سنتی تقسیم می شود:
- copy right مالکیت ادبی و هنری از قبیل تالیف کتاب ،آثارسینمایی ،موسیقی و نرم افزارهای رایانه ای.
- industrial property مالکیت صنعتی از قبیل اختراع ،طرح صنعتی ، نام و علامت تجاری ونشان های جغرافیایی.
دراینجا قابل ذکر است که مصادیق دیگری از مالکیت فکری وجود دارد که در هیچ کدام از این دودسته کلی قرار ندارند مانند:کشف گونه های جدید گیاهی که متولی ثبت آن وزارت کشاورزی است .
-
مالکیت ادبی و هنری :
حقوق مالکیت ادبی و هنری اصطلاحی است که از انحصارموقت بهره برداری مالی متعلق به هنرمند یا نویسنده نسبت به اثر او حکایت دارد. همچنین در مفهوم وسیع کلمه شامل تمامی حقوق مادی و غیرمادی شناخته شده برای پدیدآورنده یک اثرفکری است.
اگر بخواهیم به تفکیک هریک از این حقوق را تعریف کنیم ،مالکیت ادبی عبارت است از حقی که برای مولف و مصنف نسبت به اثرخودشناخته شده ،اعم ازاینکه جنبه علمی یاصرفا ادبی داشته باشدو مالکیت هنری عبارت از حق هنرمند نسبت به اثر خود اوست .
حقوق مالکیت ادبی و هنری شامل دومقوله ازحقوق است :
ازیک سوحق مولف یا حقوق پدیدآورندگان آثارادبی و هنری و ازسوی دیگر حقوق مجاور که از آن به حقوق جانبی یا حقوق مرتبط هم یاد میشود.
دراین مفهوم حق مولف عبارت است از مجموعه امتیازات مادی و معنوی شناخته شده برای مولفان آثار فکری و حقوق مجاور عبارت است از:مجموعه امتیازات شناخته شده برای مددکاران آفرینش های ادبی و هنری که شامل هنرمندان مجری ( هنرمندان مجری
اثریامجریان )،تولیدکنندگان فنوگرام (آوانگاشته ها ) و ویدئو گرام (فیلم ها) و موسسات اطلاع رسانی (سازمان های بخش رادیو و تلویزیونی ) است .
۲.مالکیت صنعتی :
ازقرن ۱۶ میلادی باموضوع صنعت و اختراع اهمیت زیادی درجهان پیدا کرد.بنابراین حقوقدانان و قانون گذاران برای حفظ آثارصنعتی و اختراع ها مقرراتی راتصویب نمودند.
مالکیت صنعتی،مجموع حقوق وسلطه یا اقتداری است که برموضوعات مختلف صنعتی ،نظیراختراعات و هرگونه پدیده خلق شده ای که خصوصیات صنعتی یا تجاری داشته باشد،بار می شود و به مالک آن حق می دهد تابه طور انحصاری ولی موقتی از آن بهره برداری کند .
چندنمونه ازمواردی که تحت حمایت حقوق مالکیت صنعتی عبارتند از :
۱.علائم تجاری :
علامتی است که یک شخص حقیقی ،شرکت ،موسسه و ….برای اشاره به یک فعالیت ،خدمات ویا تولید محصولات و ….درزمینه امور تجاری ثبت می نماید وبا آن علامت قابل شناسایی و متمایز از دیگر اشخاص حقیقی و حقوقی خواهدشد.
میتوان گفت علامت تجاری نشانی است که باعث می شود تا کالایا خدمت یک بنگاه از کالاها و خدمات دیگربنگاه ها متمایزشودو مشتریان بتوانند ان را ازموارد مشابه تشخیص دهند.
حمایت قانون گذار از علائم تجاری ،هم باعث حفظ حقوق دارنده علامت تجاری می شود و هم گسترش کسب و کار شرافتمندانه و سالم را موجب می گردد.
علائم تجاری باید ویژگی هایی داشته باشند از جمله :
۱)باید تازگی داشته و برای جنسی که به کاربرده می شود جدیدباشد.
۲)موجب گمراه کردن مشتریان نگردد
۳)باید وجه تمایز داشته و ابتکاری باشد
۲- حق اختراع :
به موجب ماده ۱ قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی وعلائم تجاری مصوب ۱۳۸۶،اختراع نتیجه فکر فرد یا افراد است. این افراد برای اولین بار فرآیند یا فرآورده های خاص را ارائه می کند. همچنین مشکلی را در یک حرفه ،فن،فناوری،صنعت،ومانند آن ها حل می نماید.
البته بین اختراع وورقه اختراع بایدتفاوت گذاشت ورقه اختراع سندی است که برای حمایت ازاختراع صادر می شود، همچنین میتوان گفت ورقه اختراع امتیاز انحصاری است که ازطرف دولت به مخترع برای مدت معین واگذار می شود .
۳-مدل های مصرفی (اختراعات کوچک)یا پتنت نوآوری (innovation patent):
اختراعات کوچک که ابتکاری ساده ترهستندماننداختراع انبردست. دراین مدل حقی انحصاری دریک دوره محدود به مخترع داده می شود که تعریف و حمایت های این درکشورهای مختلف متفاوت است. به طور مثال درایران مدل های مصرفی غیرقابل ثبت است ودرخواست های مرتبط با مدل های مصرفی ،درقالب ثبت اختراع ،ثبت میشود.
۴-طرح های صنعتی:
به طور کلی میتوان گفت که طرح صنعتی حالت تزئیینی و زیبایی کالای مصرفی را تشکیل می دهد. این حالت خاص ممکن است به شکل ،الگویارنگ کالابستگی داشته باشد. این طرح میتواند دارای خصوصیت سه بعدی مثل شکل یاصورت ظاهری یک کالاباشدو هم دارای خصوصیت چندبعدی مثل الگو،خطوط و رنگ ها باشد.
طرح صنعتی درحد وسیعی در تولیدات صنعتی وصنایع دستی بسیاری مورد استفاده قرار می گیرد. به عنوان مثال: ساعت ها،جواهرآلات،مدل واقلام تجملی ،ابزارآلات پزشکی ،اسباب خانگی مبلمان،لوازم الکترونیکی ،وسایل نقلیه ،ساختارهای مربوط به معماری،طرح هاوپارچه وبافتنی و اقلام ساده کننده کارمثل لوازم خانه و اسباب بازی .
براساس قوانین برخی ازکشورها،یک طرح صنعتی قابل حمایت باید از جدیدباشد.قوانین تعداد دیگری از کشورها،شرط ابتکاری و اصیل بودن رابرای طرح صنعتی لازم وضروری دانسته اند.
۵-نشانه های جغرافیایی :
نشانه ای است که مبدا کالایی راباقلمرو ،منطقه یا ناحیه ازکشورمنتسب می سازد.
مشروط به اینکه کیفیت و مرغوبیت ،شهرت یا سایرخصوصیات کالا اساسا قابل انتساب به مبدا جغرافیایی آن باشد. (ماده ۱قانون حمایت از نشانه های جغرافیایی)مانند چاقوی زنجان ،اناریزدیافرش کاشان .
۶.گونه های جدید گیاهی:
اتحادیه بین المللی حمایت ازگونه های جدیدگیاهی (upov)درنظردارد تا از طریق مالکیت فکری ازحقوق کشاورزان در مدت زمان محدود زیرنظرمالکیت فکری حمایت نماید .
درایران درسال ۱۳۸۲ قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر ونهال تصویب شد .
مخترع گونه جدید گیاهی بایدفرم اظهارنامه مربوطه را تکمیل کند وطبق این قانون به موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر ونهال ارائه نماید.
۷.اسرارتجاری:
می توان گفت اسرارتجاری شامل ،فرمول ،رویه،فرآیند،طرح ،الگویا مجموعه اطلاعاتی است که دریک کسب و کار برای به دست آوردن مزیت نسبت به رقبا مورد استفاده قرار می گیرند .
مالکیت فکری تازمانی از این اسرار حمایت می کند که افشا نشود . درصورت افشا اسرارتجاری از شمول مالکیت فکری خارج خواهند شد .
جهت مطالعه بیشتر:
حقوق مالکیت معنوی در نظام حقوقی ایران را بشناسید.
موسسه وکلای بین المللی بیان امروز به عنوان برترین موسسه حقوقی و تجاری در ایران با حضور جمعی از وکلای پایه یک دادگستری متخصص و مجرب در زمینه حقوق مالکیت معنوی آماده راهنمایی، مشاوره و ارائه خدمات حقوقی به شما عزیزان می باشند.
برای دریافت خدمات با ما تماس بگیرید و یا در واتساپ به ما پیام بدهید.
