تفاهم نامه سهامداران یا Shareholders Agreement (SHA)، قرارداد الزام‌آوری بین سهام داران است که در یک معامله سرمایه‌گذاری منعقد میشود و به موجب آن روابط سهام داران و نحوه کنترل سهام و مدیریت شرکت و استارتاپ را در بین آنها تعیین می کند. توافق نامه سهام داران وقتی که یک استارتاپ برای شروع فعالیت خود با هنگام توسعه ایده خود به منابع مالی نیاز دارد مورد استفاده قرار میگیرد و به موجب آن شتاب دهنده هایی که قصد سرمایه گذاری روی ایده های خلاقانه دارند یا از انگیزه های کارآفرینانه برخوردارند تلاش می کنند تا با چنین قراردادی ضمن حمایت از استارتاپ منافع خود را در طولانی مدت تضمین کنند. در این قراردادها تعهدات، مسئولیت ها و وظایف هریک از سهام داران مشخص میشود و در صورتی که امتیازاتی برای هریک در نظر گرفته شود در آن درج میشود. این نوع قرارداد اهمیت خود را در جایی نشان میدهد که سرمایه گذار صد در صد سهام را بدست نیاورد و در واقع ایده پرداز بخشی از سهام را برای خود نگه دارد. چنین قراردادهایی به نوعی قانون حرفه ای حاکم بر شرکت محسوب میشوند که با تداوم فعالیت یک کسب وکار اهمیت آن بیشتر درک میشود چرا که در ابتدا استارتاپ ها و کسب و کارها با کمتر تعارض و چالشی از درون مواجه میشوند اما روشن نبودن نحوه اداره و تکالیف هر یک از سهام داران میتواند مشکلات جدی برای رشد آنها ایجاد کند. در واقع در کنار اساسنامه که در همه شرکت ها وجود دارد تفاهم نامه سهام داران یک سند اختصاصی در استارتاپ ها به حساب می آیدو صلاحیت و الزام آوری آن در یک توافق قراردادی ریشه دارد.
اهمیت و ضرورت تفاهم نامه سهام داران
توافقنامه سهامداران برای اطمینان از برخورد عادلانه با سهامداران و حمایت از حقوق آنها در نظر گرفته شده است. این توافق نامه شامل بخش هایی است که قیمت گذاری عادلانه و قانونی سهام را نشان می دهد (به خصوص هنگام فروش). همچنین این امکان را به سهامداران می دهد تا درباره سهامداران احتمالی آینده تصمیم بگیرند و یا چنین امکانی را صرفا برای وضعیت های اقلیت در نظر بگیرند. برخلاف قرارداد هم بنیانگذاران که در خصوص بنیان گذاران شرکت است و مالکیت آنها بر سرمایه های اولیه را مشخص میکند و صرفاً بر روابط موسسین اثرگذار است؛ تفاهم‌نامه سهام داران نسبت به حقوق کلیه سهام داران حاکم است. این قرارداد هنگامی منعقد میگردد که یک سرمایه‌گذار قصد دارد با سرمایه‌گذاری در استارتاپ به جرگه سهام داران بپیوندد و به همین جهت ضرورت دارد که مسایل مربوط به نحوه واگذاری سهام سرمایه گذار و سایر شرکا در سندی درج شود که همه بر روی آن توافق داشته باشند.
اگرچه اساسنامه شرکت ها به عنوان مهمترین سند قانونی شرکت ها سندی غیرمحرمانه تلقی میشود و میتواند و باید در دسترس عمومی باشد چنین چیزی در خصوص تفاهم نامه سهام داران صادق نیست و تفاهم‌نامه سهام داران قراردادی خصوصی، محرمانه و داخلی در شرکت ها محسوب می گردد.
مفاد تفاهم نامه سهام داران
قرارداد سهامداران شامل موارد متعددی است که میتوان در چند دسته کلی آنها را تقسیم بندی کرد.
- مقدمه ای در خصوص شرکت؛
- اهداف تفاهم نامه و قواعد تخطی ناپذیر در خصوص شرکت؛
- سرمایه شرکت؛
تفاهم نامه تعداد و نوع سهام صادره و ارزش هر یک از آنها ، جدول سرمایه ( که در آن ارزش سرمایه شرکت مشخص میشود)، تشریح سهامداران ( چه کسی میتواند سهام دار شرکت باشد و یا سهام داران چه کسانی هستند) و درصد مالکیت شرکت آنها ، هرگونه محدودیت در انتقال سهام ، حقوق پیش بینی سهامداران فعلی برای خرید سهام است. (در صورت بروز مشکل جدید برای حفظ درصد مالکیت آنها) ، خرید و فروش اختیاری یا اجباری سهام ( جزئیاتی در این خصوص که شرکت چگونه حق خرید سهام سهام دار را قبل از فروش آن به شخص یا اشخاصی بیرون از شرکت دارد) و جزئیات در مورد پرداخت در صورت فروش شرکت و …و
- موارد مربوط به نحوه مدیریت شرکت؛
تفاهم نامه مشخص میکند چگونه سهام داران میتوانند در اداره شرکت نقش ایفا کنند و بدین ترتیب مشخص میشود هر سهامی از چه حق رأیی برخوردار است و شرایط ورود یا خروج سهام داران از هیأت مدیره و مسئولیت هایی که به عنوان سهام دار یا رکن مدیریتی دارند شامل چه مواردی است.
- پیش بینی اقدامات حقوقی لازم؛
در مواردی از قبیل ورشکستگی، فوت و اخراج سهام دار از شرکت یا مسأله ادغام و انتقال شرکت یا تصاحب شرکت از سوی شرکتی دیگر
- تاریخ انعقاد و تصویب تفاهم نامه؛
- پیش بینی ضمانت اجرای نقض مفاد تفاهم نامه از سوی سهام داران یا انجام فعالیت های رقابتی توسط آنها؛
- پیش بینی مرجع حل و فصل اختلافات احتمالی در خصوص مفاد تفاهم نامه؛
غالباً سهام داران به دلیل ماهیت نهاد داوری این مرجع را برای حل و فصل اختلافات خود در نظر میگیرند چرا که میتواند منافع آنها را بهتر و بیشتر تأمین نماید. حتی ممکن است سهام داران به صلاحیت محاکم خارجی حکم دهند و بدین ترتیب بسته به موضوع فعالیت دادگاه کشوری را صالح به رسیدگی قرار دهند که شرکت در آن فعالیتی هم ندارد.
استارتاپ ها در تنظیم تفاهم‌نامه سهام داران به چه مواردی باید توجه کنند؟
توافق نامه سهام داران نمیتواند برخلاف موضوع شرکت باشد و هم چنین نمی تواند برخلاف قوانین آمره ای باشد که قبلا در خصوص موضوع فعالیت استارتاپ وضع شده است و نباید راهی برای دور زدن قوانین و مقررات باشد.
یکی از مهم ترین و بارزترین ویژگی های توافقنامه سهام داران، محرمانه بودن آن است. در این راستا باید تنظیم کنندگان متن توافق توجه کنند که مفاد تفاهم نامه علی رغم محرمانگی با هیچ یک از اصول اساسنامه در تعارض نباشد چراکه در غیر این صورت کارایی آن با اشکال و ایراد مواجه میشود. غیر از قوانین آمره و مفاد اساسنامه، طرفین تفاهم نامه از آزادی بی قید و شرطی در تنظیم مفاد آن برخوردارند و به همین جهت انعطاف این نوع قرارداد بسیار زیاد است و میتواند اهداف سهام داران را به خوبی تأمین و تضمین نماید. درحقیقت در کنار تمام مزایایی که میتوان برای توافقنامه سهامداران قائل بود آنها برای توافق روی موضوعات مهمی که نیاز دارد تا محرمانه تلقی شود به تنظیم چنین توافق نامه ای روی می آورند. مزیت اصلی دیگر که باید به آن اشاره شود، هزینه های اجرایی چنین نوع توافق هایی است که در جریان اجرا به هیچ هزینه خاصی احتیاج نخواهد داشت و با توجه به اینکه این یک توافق نامه خصوصی است، هرگونه اصلاحیه به راحتی، سریع و بدون هیچ گونه اقدام خاص خارجی انجام می شود. یکی از مهم ترین اهداف از توافق نامه سهام داران حفظ ثبات در فعالیت های شرکت است.
مؤسسه حقوقی بیان امروز، در زمینه انعقاد قرارداد های مورد نیاز استارتاپ ها در ایران به ارائه خدمات به اشخاص خارجی و ایرانی حقیقی و حقوقی می پردازد. از جمله این خدمات میتوان به مشاوره در زمینه مذاکره ،تنظیم و انعقاد قراردادهای بنیان گذاری یا قرارداد هم بنیانگذاران ، تنظیم قرارداد سرمایه گذاری یا توافق نامه سهامداران، توافق نامه محرمانگی و عدم افشای اسرار و قرارداد حفظ حقوق اختراع و نوآوری ها با کارمندان، قرارداد عدم رقابت و قرارداد محرمانگی ، خدمات مشاوره پیرامون تفسیر قراردادهای محرمانگی و قرارداد عدم رقابت و داوری در اختلافات احتمالی در این نوع قراردادها اشاره کرد. موسسه وکلای بین المللی بیان امروز با بهره مندی از وکلای پایه یک دادگستری و مشاوران حقوقی مجرب و متخصص، آماده ارائه خدمات حقوقی مورد نیاز به منظور تنظیم انواع قرارداد های کاری و استخدامی در استارتاپ ها، قراردادهای فروش و قرارداهای خدمات ، قرارداد همکاری و بیمه در ایران است.
